Serbskie wojska lądowe to bardzo młoda gałąź równie młodych serbskich sił zbrojnych, które liczą niespełna jedenaście lat. Mogą się odezwać głosy, że nie jest to do końca prawdą, bo historia serbskich wojsk lądowych sięga aż 1838 roku, jednak po pierwszej wojnie światowej i wcielono je, tak jak i całe państwo, do Jugosławii. W takim kształcie przetrwały do jej rozpadu, a potem do 2006 roku, gdy nastąpił rozbrat z Czarnogórą. Obecnie serbskie wojska lądowe liczą 17 850 żołnierzy, zaś kwatera główna znajduje się w Nišu – trzecim co do wielkości mieście Serbii, położonym w południowej części kraju. Głównodowodzącym jest generał broni Milosav Simović.
Dzisiaj Belgrad nawiązuje do tradycji jugosłowiańskich i jest ściśle związany z Moskwą, nie tylko politycznie, ale również w sektorze obronnym. Mimo iż większość sprzętu wojsk lądowych to nadal konstrukcje radzieckie bądź rosyjskie, serbski przemysł zbrojeniowy daje wyraźny sygnał, że jest gotowy stać się znaczącym dostawcą sprzętu, a zwłaszcza transporterów opancerzonych i innych wielozadaniowych pojazdów.
Szczególne znaczenie ma na tym polu firma Jugoimport S.D.P.R., producent uniwersalnych transporterów opancerzonych Lazar. Przyjrzyjmy się zarówno starszym bojowym wozom piechoty i transporterom opancerzonym, jak i bardzo obiecującym, nowszym konstrukcjom.
Bojowy wóz piechoty M-80A pozostaje w linii od wczesnych lat osiemdziesiątych. Dzisiaj w czynnej służbie jest 320 pojazdów zgrupowanych w ośmiu batalionach zmechanizowanych, po czterdzieści w każdym. Ponad 200 kolejnych znajduje się w magazynach, służąc częściowo jako baza części zamiennych. M-80A nie tylko ma rodowód bałkański, ale także historia jego wykorzystania wiąże się z tym regionem, a szczególnie z wojnami po rozpadzie Jugosławii. Tabor tych pojazdów rozdzielono wówczas na jej spadkobierców: Chorwację, Serbię, Słowenię oraz Bośnię i Hercegowinę.
Pojazd uzbrojono w działko automatyczne M55 kalibru 20 milimetrów z zapasem 400 sztuk amunicji i sprzężony karabin maszynowy kalibru 7,62 milimetra (2000 sztuk amunicji). Dodatkowo pojazd dysponuje dwiema wyrzutniami przeciwpancernych pocisków kierowanych 9M14M Malutka. Najnowszą modernizację – M80AK/M98 (na zdjęciu) – wyposażono w zmodyfikowaną wieżę uzbrojoną w działko automatyczne M86/M89 kalibru 30 milimetrów, wspomniane wyrzutnie ppk i wyrzutnie granatów dymnych.
Gąsienicowy transporter opancerzony BTR-50 na przestrzeni lat służył w wojskach lądowych Serbii w dwóch podstawowych wariantach: BTR-50PK (z zamkniętym przedziałem desantu i wzmocnionym pancerzem, uzbrojony w karabin maszynowy SGMB kalibru 7,62 milimetra) i BTR-50PU (nieuzbrojony wóz dowodzenia). Obecnie Belgrad dysponuje czterdziestoma pojazdami tego typu, z czego aż dwadzieścia osiem utrzymywanych jest w rezerwie.
BTR-50PK doczekał się rodzimej modernizacji i nosi oznaczenie BTR-50S. Jugoimport wyposażył pojazd w system wieżowy M-91E z armatą automatyczną kalibru 30 milimetrów, karabinem maszynowym Zastava M86 kalibru 7,62 milimetra, dwiema wyrzutniami rakiet przystosowanymi do odpalania ppk 9M14M Malutka i wyrzutniami granatów dymnych.
BTR-60PU-12 używane są jako punkty dowodzenia w jednostkach, w których skład wchodzą samobieżne zestawy przeciwlotnicze: artyleryjskie ZSU-23-4 Szyłka oraz rakietowe krótkiego zasięgu 9K31 Strieła-1 i 9K35 Strieła-10. Ich liczebność w serbskich siłach zbrojnych określana jest na sześćdziesiąt sztuk. Część z nich utrzymywana jest w rezerwie.
MT-LB służą zaś jako wozy dowodzenia w bateriach i batalionach samobieżnych haubic 2S1 Gwozdika. Na jeden batalion przypada osiem pojazdów tego typu. Noszą następujące oznaczenia: 1W13 (wóz zastępcy dowódcy baterii), 1W14 (wóz dowódcy baterii), 1W15 (wóz zastępcy dowódcy batalionu), 1W16 (wóz dowódcy batalionu).
Transportery opancerzone M-60 nie doczekały czasów obecnych w służbie liniowej. 121 pojazdów wycofano z użycia jeszcze w czasach, gdy Serbia i Czarnogóra tworzyły jeden organizm państwowy. Obecnie służą jeszcze w wojskach lądowych Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny. Standardowym uzbrojeniem pojazdy są ciężki karabin maszynowy M2HB Browning kalibru 12,7 milimetra i zamontowany współosiowo karabin maszynowy M53 kalibru 7,92 milimetra (kopia niemieckiego MG 42).
Opancerzony pojazd rozpoznawczo-patrolowy BRDM-2 pełni funkcje zwiadowczą w batalionach czołgowych bądź zmechanizowanych. W każdej jednostce służą po trzy pojazdy. Dodatkowo w rezerwie Serbowie utrzymują czterdzieści pojazdów tego typu. Pojazdy uzbrojone są w ciężkie karabiny maszynowe KPWT kalibru 14,5 milimetra i współosiowe karabiny maszynowe kalibru 7,62 milimetra. Pod koniec ubiegłego roku Belgrad otrzymał od Rosji darowiznę w postaci trzydziestu BRDM-ów-2M.
BOV (Borbeno Oklopno Vozilo, bojowy pojazd opancerzony) to pojazd produkowany co najmniej w kilku odmianach, dawniej przez Jugosłowian, a teraz Serbów. BOV-VP to kołowy transporter opancerzony przeznaczony dla serbskiej żandarmerii wojskowej. Istnieje także zmodernizowana wersja – BOV M15 – wzbogacona o nowy silnik i skrzynię biegów, opony typu run flat, zdalnie sterowany moduł uzbrojenia oraz bardziej wytrzymały pancerz.
Jedną z odmian BOV-a jest pojazd rozpoznawczy BOV M-11. Oprócz lokalnych sił zbrojnych pojazd zyskał również poważanie w Kenii i w Bangladeszu, które zdecydowały się zakupić ich niewielkie transze. W serbskich siłach zbrojnych wykorzystywanych jest co najmniej kilkanaście pojazdów tego typu.
BOV M-11 standardowo uzbrojony jest w zdalnie sterowany karabin maszynowy kalibru 12,7 milimetra, choć istnieje możliwość zamontowania innych zdalnie sterowanych modułów uzbrojonych w karabin maszynowy kalibru 7,62 milimetra lub granatnik automatyczny BGA-30 (produkowana na licencji radziecka AGS-17 Płamja) kalibru 30 milimetrów.
Serbskie wojska lądowe to nie tylko radziecka/rosyjska bądź lokalna myśl techniczna, ale także skromna pomoc z państw zachodnich. Aby wspomóc wysiłek Belgradu w zakresie misji utrzymywania pokoju na świecie, Stany Zjednoczone przekazały transzę dwudziestu jeden pojazdów HMMWv, w tym siedemnastu opancerzonych. Wszystkie trafiły do 31. Batalionu 3. Brygady. Czterdzieści kolejnych ma otrzymać Brygada Specjalna, złożona z najbardziej elitarnych jednostek serbskich wojsk lądowych i stacjonująca w Pančevie. Przed kilkoma dniami pojawiła się informacja o kolejnym amerykańskim podarunku, tym razem Waszyngton przekazał dziewiętnaście samochodów.
Kurjak (w języku serbskim: czarny wilk) to lokalna modyfikacja BRDM-a-2. Pojazd wyposażono w wysuwany na cztery metry w górę maszt, na którym zamontowane są urządzenia optoelektroniczne. Umożliwia to prowadzenie zwiadu i obserwacji wyznaczonego terenu zza przeszkody, w ukryciu przed okiem przeciwnika. Pojazd zabiera trzech członków załogi i pięciu żołnierzy desantu. Dodatkowy pancerz, zamontowany po obu stronach kadłuba, zapewnia ochronę na poziomie 3 według normy STANAG 4569. Uzbrojeniem jest zdalnie sterowany ciężki karabin maszynowy kalibru 12,7 milimetrów.
Pora teraz na pojazdy rdzennie serbskie, w tym kraju zaprojektowane i wykonane. Lazar 1, inaczej BTR-SR-8808, nazwę wziął od księcia Łazarza I Hrebeljanovića rządzącego Serbią w XIV wieku. Lazar spodobał się także za granicą, gdyż zamówiły go Bangladesz, Irak, Kenia i Pakistan. Niska cena nie była jednak aż tak atrakcyjna, ponieważ dominowały wady. Podwozie nie było odporne na wybuchy min i ajdików, narażając żołnierzy na utratę zdrowia bądź życia.
Uzbrojony może być w obsługiwaną przez jednego żołnierza wieżę z działkiem M55 kalibru 20 milimetrów, współosiowym karabinem maszynowym M86 kalibru 7,62 milimetra i czterema wyrzutniami granatów dymnych. Pojazd przystosowano także do zamiennego stosowania stabilizowanego w dwóch osiach zdalnie sterowanego modułu uzbrojenia uzbrojonego w armatę automatyczną kalibru 30 milimetrów. Załoga liczy trzy osoby, zaś na pokład można zabrać do dziesięciu żołnierzy desantu.
W 2013 roku zaprezentowano nowy pojazd – Lazara II, który może poruszać się z większą prędkością maksymalną i przejechać na pełnym baku więcej kilometrów. Zabiera on na pokład dwóch członków załogi i dziesięciu żołnierzy desantu w pełnym oporządzeniu i uzbrojonych. Producent zapewnia, że dzięki zastosowanej konstrukcji możliwa jest efektywna obserwacja obszaru na zewnątrz pojazdu i szybkie przejście do ostrzału przeciwnika, zarówno z broni głównej, jak i uzbrojenia żołnierzy z przedziału desantu. W tym ostatnim przypadku odbywa się to poprzez otwory strzelnicze, który jest ogółem 12 (po pięć z boku kadłuba i dwa w tylnej rampie).
Lazara 2 uzbrojono w lokalnie produkowaną wieżę M91 Vidra z armatą automatyczną M86 kalibru 30 milimetrów, współosiowym karabinem maszynowym M86 kalibru 7,62 milimetra i czterema (lub też sześcioma) wyrzutniami granatów dymnych. Armatę zaprojektowano tak, aby niszczyła cele poruszające się po lądzie, w tym siłę żywą przeciwnika i lekko opancerzone pojazdy, a także nisko lecące śmigłowce i samoloty). Charakteryzuje się szybkostrzelnością na poziomie 550–650 strzałów na minutę.
Standardowym uzbrojeniem Lazara 3 jest zdalnie sterowany moduł uzbrojenia z wielkokalibrowym karabinem maszynowym Zastava M02 Coyote kalibru 12,7 milimetra. Moduł ten jest montowany w wersji transportera opancerzonego i może być poddany wariacji, w której w miejscu wspomnianego wkm pojawia się granatnik automatyczny 2A42 kalibru 40 milimetrów lub karabin maszynowy Zastava M86 kalibru 7,62 milimetra. Opcjonalnie Lazar 3 może obsługiwać uzbrojenie artyleryjskie, na przykład działa do 105 milimetrów lub moździerze do 120 milimetrów.
Napędzany jest wysokoprężnym silnikiem Cummins ISM 500 o mocy 500 koni mechanicznych. Może poruszać się z maksymalną prędkością 110 kilometrów na godzinę. Dopuszczalna masa całkowita to 32 tony, własna – 26 ton. Pojazd może więc przewieźć dodatkowe sześć ton ładunku lub zabrać cięższe uzbrojenie. Wojska lądowe Serbii zamówiły do tej pory dwanaście Lazarów 3. Ma być on ich przyszłością, dlatego też musi sprostać wymaganiom sieciocentrycznego pola walki (może być wyposażony w system zarządzania walką BMS).
Pojazd wielozadaniowy Miloš BOV M16 po raz pierwszy pokazano publicznie na wystawie IDEX 2017. Zaprojektowano go i wykonano w zakładach Jugoimportu SDPR w miejscowości Velika Plana niedaleko Belgradu. Jego całkowita masa to 12-14 ton. W pojeździe zamontowano silnik Cummins ISB 300 o mocy 300 koni mechanicznych, co umożliwia rozwinięcie maksymalnej prędkości przekraczającej 110 kilometrów po drogach utwardzonych. Na pełnym baku Miloš jest w stanie przejechać 600 kilometrów.
Według zapewnień producenta pojazd charakteryzuje się wysokim poziomem ochrony balistycznej (poziom 3 z przodu kadłuba i poziom 2 po bokach według normy STANAG 4569), a także wysoki poziom ochrony przeciwminowej (poziomy 2a i 2b według STANAG 4569). Aby zapewnić samoobronę, Miloša wyposażono w sześć wyrzutni granatów dymnych kalibru 82 milimetry.
W serbskich siłach zbrojnych będzie wykonywał szerokie spektrum misji, w tym patrolowych, rozpoznawczych, kontroli granic i terytorium, transportu i wspomagania operacji specjalnych. Ponadto będzie pełnił funkcję wozu dowodzenia, a także będzie brał udział w operacjach kontrpartyzanckich i antyterrorystycznych. Od charakteru misji będzie zależeć jego uzbrojenie. W podstawowej wersji zaprezentowano go w zdalnie sterowany moduł uzbrojenia z karabinem maszynowym kalibru 12,7 milimetra. Poza tym istnieje możliwość montażu ręcznie obsługiwanych stanowisk strzeleckich i wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych.
Zobacz też: Pracujące Matildy
