Kontynuując publikację materiałów związanych z roczną eksploatacją samolotów F-16 w polskim lotnictwie, a także w nawiązaniu do niedawnej katastrofy C-295, chciałbym zaprezentować materiał traktujący o szeroko pojętych zdarzeniach lotniczych. Dlaczego takie coś było poruszane przy okazji F-16? Ano dlatego, że od samego początku, od pierwszej dostawy kilku myśliwców media donosiły o różnych problemach związanych z nimi. Donoszono, że nie działają w nich niektóre podstawowe systemy, że są niedoposażone, a czasem wręcz, że latanie na nich jest tak niebezpieczne, że muszą być uziemione. Oczywiście wiele z tych relacji było w sposób typowy dla naszych – poszukujących sensacji dziennikarzy – przesadzonych. Nikt przy okazji tych sensacyjnych doniesień nie informował czytelników, że podobne usterki i awarie są powszechna rzeczą w siłach powietrznych na całym świecie i prawie codziennie można o nich czytać w specjalistycznych serwisach. I nikt z tego powodu nie robi afer, a dotyczy to nawet najnowocześniejszych sił powietrznych świata jak choćby USAF. Na ostatniej konferencji zajmującej się bezpieczeństwem w lotnictwie wojskowym, stwierdzono, że w ciągu tego nieco ponad rocznego okresu czasu, F-16 brały udział w ponad tysiącu różnych zdarzeń lotniczych.
Aby wszyscy zainteresowani tą tematyką mogli wyrobić sobie w tej sprawie własne zdanie, na konferencji przygotowano definicje i charakterystyki poszczególnych zdarzeń lotniczych.
Schemat podziału zdarzeń lotniczych
Podział zdarzeń lotniczych i ich definicje
1. Zdarzenia lotnicze ze względu na skutki dzielą się na następujące kategorie:
a) Wypadki lotnicze;
b) Incydenty lotnicze.
Wypadkiem lotniczym jest zdarzenie związane z eksploatacją statku powietrznego, które zaistniało od chwili, gdy jakakolwiek osoba weszła na jego pokład z zamiarem wykonania lotu, do chwili opuszczenia pokładu statku powietrznego przez wszystkie osoby znajdujące się na nim oraz podczas którego jakakolwiek osoba doznała co najmniej poważnych obrażeń ciała lub statek powietrzny został uszkodzony, lub nastąpiło zniszczenie jego konstrukcji albo statek powietrzny zaginął i nie został odnaleziony, a urzędowe jego poszukiwania zostały odwołane, lub statek powietrzny znajduje się w miejscu, do którego dostęp nie jest możliwy.
Incydentem lotniczym jest zdarzenie związane z eksploatacją statku powietrznego inne niż wypadek lotniczy, które ma lub mogłoby mieć niekorzystny wpływ na bezpieczeństwo lotów, zaistniałe od chwili, gdy jakakolwiek osoba weszła na jego pokład z zamiarem wykonania lotu, do chwili opuszczenia pokładu statku powietrznego przez wszystkie osoby znajdujące się na nim.
2. Wypadki lotnicze dzielą się na następujące rodzaje:
a) wypadki ciężkie WC;
b) wypadki lżejsze WL.
Wypadki ciężkie dzielą się na następujące klasy:
I. Katastrofa lotnicza (K), jeżeli następstwem jest śmierć, obrażenie ciała ze skutkiem śmiertelnym lub uznanie za zaginioną, gdy akcja poszukiwawcza została zakończona, jakiejkolwiek osoby znajdującej się na pokładzie statku powietrznego (z wyłączeniem tych przypadków, gdy śmierć lub obrażenia ciała powstały z przyczyn naturalnych albo wywołanych przez poszkodowanego);
II. Awaria lotnicza (A), jeżeli następstwem jest całkowite zniszczenie bądź uszkodzenie statku powietrznego w stopniu powodującym nieopłacalność remontu albo, gdy statek powietrzny przepadł bez wieści lub znajduje się w takim miejscu, do którego dostęp jest niemożliwy;
III. Poważne obrażenie ciała (POC), jeżeli następstwem jest:
– Śmierć lub obrażenie ciała ze skutkiem śmiertelnym innej osoby na skutek bezpośredniego zetknięcia się z jakąkolwiek częścią statku powietrznego, włączając w to części, które oddzieliły się od danego statku powietrznego, lub na skutek bezpośredniego oddziaływania strumienia gazów wylotowych silnika odrzutowego i strug powietrza zespołu napędowego;
– Obrażenie ciała jakiejkolwiek osoby znajdującej się na pokładzie statku powietrznego, powodujące trwałą niezdolność do służby (pracy) lub konieczność leczenia szpitalnego trwającego powyżej 30 dni.
Wypadki lżejsze dzielą się na następujące klasy:
I. znaczne uszkodzenie statku powietrznego (UZ), jeżeli jego następstwem jest uszkodzenie w stopniu wymagającym jego naprawy lub wymiany głównego elementu przez zakład produkcyjny (remontowy);
II. obrażenie ciała (OC), jeżeli jego następstwem jest konieczność leczenia szpitalnego trwającego do 30 dni jakiejkolwiek osoby znajdującej się na pokładzie statku powietrznego;
III. uszkodzenie statku powietrznego (U), jeżeli jego następstwem jest uszkodzenie w stopniu umożliwiającym naprawę statku powietrznego w bazie lotniczej (eskadrze technicznej, pododdziale remontowym jednostki lotniczej).
3. Incydenty lotnicze dzielą się na następujące klasy:
poważne incydenty lotnicze (PI), jeśli ich następstwem jest:
– uszkodzenie statku powietrznego, którego usunięcie jest możliwe w bazie lotniczej (eskadrze technicznej, pododdziale remontowym jednostki lotniczej) i nie zostało zakwalifikowane do wypadku lotniczego;
– obrażenie ciała jakiejkolwiek osoby, niepowodujące skutków wypadku lotniczego;
– nieprzewidziane oddzielenie się od danego statku powietrznego jakiejkolwiek części, niepowodujące skutków wypadku lotniczego;
– kolizja statków powietrznych, niepowodująca skutków wypadku lotniczego;
– lądowanie z niepracującym silnikiem, nieprzewidziane w zadaniu;
– lądowanie na lotnisku innym niż przewidziane w zadaniu (nie dotyczy lotnisk zapasowych);
– lądowanie z mniejszą ilością paliwa niż przy której włącza się sygnalizacja awaryjna dla danego typu statku powietrznego, a nie przewidziane w zadaniu;
– wyłączenie lub samowyłączenie silnika w powietrzu, z wyjątkiem sytuacji, gdy przewiduje to zadanie;
– dopuszczenie statku powietrznego do lotu z niesprawnym wyposażeniem wysokościowo-ratowniczym lub urządzeniem (systemem) katapultowym;
– utrata orientacji geograficznej przez załogę;
– chwilowa utrata orientacji przestrzennej;
– niebezpieczne zbliżenie się statków powietrznych, w trakcie którego w celu uniknięcia zderzenia lub sytuacji niebezpiecznej trzeba wykonać gwałtowny manewr zmiany kierunku lub wysokości lotu;
incydent (I) – każde inne niż wypadek i poważny incydent lotniczy zdarzenie związane z eksploatacją statku powietrznego, które ma lub mogło mieć niekorzystny wpływ na bezpieczeństwo lotów.
Wypadkiem lotniczym nie jest zdarzenie, podczas którego:
1) obrażenia ciała powstały z przyczyn naturalnych, wywołanych przez poszkodowanego lub inne osoby,
2) obrażeń ciała doznali pasażerowie nieuprawnieni do przebywania na pokładzie, ukrywający się w miejscach, do których dostęp zwykle jest zamknięty dla pasażerów i członków załogi lub przebywający w miejscach nieprzeznaczonych dla pasażerów oraz członków załogi,
3) nastąpiła przerwa w pracy lub doszło do uszkodzenia silnika (w stopniu niewymagającym jego naprawy w zakładzie remontowym lub produkcyjnym), gdy uszkodzeniu uległ tylko silnik jego osłony lub agregaty wspomagające lub gdy uszkodzone zostały łopaty wirnika nośnego, śmigła, końcówki skrzydła, anteny, ogumienie kół, urządzenia hamowania, owiewki lub gdy pokrycie statku powietrznego ma niewielkie wgniecenia albo przebicia oraz inne uszkodzenie statku powietrznego, niestwarzające zagrożenia dla zdrowia lub życia.
Materiały zostały przygotowane i udostępnione do publikacji przez kpt. Waldemara Krzyżanowskiego – rzecznika prasowego 31. Bazy Lotniczej w Krzesinach, za co redakcja pragnie mu serdecznie podziękować.
