Su-27 jest jednomiejscowym, naddźwiękowym myśliwcem przechwytującym przeznaczonym do przechwytywania celów powietrznych, zwłaszcza nisko latających, w każdych warunkach atmosferycznych. Samolot jest zbudowany w układzie dwusilnikowego, wolnonośnego średniopłata. Konstrukcja samolotu jest metalowa, przy czym oprócz stopów aluminium szeroko wykorzystano stopy tytanu. W konstrukcji zastosowano także nieliczne elementy kompozytowe. W usterzeniu i spływowej części skrzydła wykorzystano struktury przekładkowe z wypełniaczem komórkowym. Widoczne jest, w porównaniu z dotychczasową praktyką radziecką, rozszerzenie stosowania nowych stopów Al-Li.
Kadłub, o wygiętej osi i zmiennym przekroju, ma konstrukcję półskorupową. Struktura kadłuba wykonana jest zasadniczo ze stopów aluminium, w tylnej części gondoli silnikowych wykorzystano szeroko stopy tytanu. Dziobową część kadłuba stanowi kompozytowa owiewka, za którą znajduje się antena radaru wraz z układem mechanizmu przeszukiwania oraz modułami elektroniki radaru. Dla ułatwienia dostępu do anteny i bloków radaru cały dziób samolotu odchyla się do góry. Na końcu wysięgnika wychodzącego z owiewki zamontowano sondę z czujnikiem ciśnienia dynamicznego. W miejscu przejścia sonda-owiewka radaru znajduje się generator wiru w postaci poziomych skrzydełek. Cała przednia część kadłuba o przekroju owalnym jest pochylona do dołu dla zapewnienia dobrej widoczności z kabiny.
{{Image{src:su-27-2.jpg|thumb:|title:|}Image}}
Skrzydła samolotu mają obrys pasmowy, z dodatnim skosem krawędzi natarcia skrzydła podstawowego równym 42° i wzniosem -2,5°, o wydłużeniu około 3,5. Skrzydła są całkowicie metalowe, wykonane ze stopów aluminium, trójdźwigarowe z pomocniczymi dźwigarami przednim i tylnym, do których mocowane są klapy przednie i spływowe (klapolotki) o konstrukcji przekładkowej z wypełniaczem komórkowym. Zasadniczą strukturę skrzydła uzupełniają żebra prostopadłe do płaszczyzny dźwigarów. Mniej więcej w połowie rozpiętości skrzydła oraz w jego końcówce znajdują się dodatkowe żebra równoległe do osi podłużnej samolotu wzmacniające skrzydła w punktach mocowania podwieszeń. W wewnętrznych częściach skrzydeł przestrzeń pomiędzy dźwigarami zasadniczymi wypełniają integralne zbiorniki paliwa z charakterystycznymi podłużnymi wziernikami służącymi do kontroli i wymiany wypełniającej je pianki. Na końcach skrzydeł znajdują się stałe wyrzutnie pocisków rakietowych, będące jednocześnie wysięgnikami wyważającymi (przeciwflatterowymi). Na ich zewnętrznej powierzchni w tylnej części znajdują się światła pozycyjne. Usterzenie o konstrukcji metalowej jest zamontowane na podłużnych belkach, które przylegają z boku do silników, stanowiąc przedłużenie przejścia skrzydło-kadłub. Oba usterzenia mają obrysy trapezowe o dużych dodatnich skosach. Powierzchnie sterowe są poruszane siłownikami hydraulicznymi. Usterzenie pionowe, o dużych statecznikach i niewielkich powierzchniach sterowych jest zdwojone. Dla zachowania reguły pól zostało umieszczone pomiędzy skrzydłem a usterzeniem poziomym. Zespoły usterzenia pionowego są równoległe do siebie, a ich przedłużeniem są dwie płyty ustateczniające w dolnej części. Stateczniki pionowe dwudźwigarowe o dźwigarach mocowanych do wręg zaskrzydłowych, pokrycie kesonu stateczników oraz część noskowa i spływowa mają konstrukcję przekładkową z wypełniaczem komórkowym. W górnej części stateczników pionowych na krawędzi spływu zamontowane są światła pozycyjne. U nasady obu stateczników pionowych znajdują się chwyty powietrza dla układu chłodzenia wyposażenia pokładowego.
Usterzenie o konstrukcji metalowej jest zamontowane na podłużnych belkach, które przylegają z boku do silników, stanowiąc przedłużenie przejścia skrzydło-kadłub. Oba usterzenia mają obrysy trapezowe o dużych dodatnich skosach. Powierzchnie sterowe są poruszane siłownikami hydraulicznymi. Usterzenie pionowe, o dużych statecznikach i niewielkich powierzchniach sterowych jest zdwojone. Dla zachowania reguły pól zostało umieszczone pomiędzy skrzydłem a usterzeniem poziomym. Zespoły usterzenia pionowego są równoległe do siebie, a ich przedłużeniem są dwie płyty ustateczniające w dolnej części. Stateczniki pionowe dwudźwigarowe o dźwigarach mocowanych do wręg zaskrzydłowych, pokrycie kesonu stateczników oraz część noskowa i spływowa mają konstrukcję przekładkową z wypełniaczem komórkowym. W górnej części stateczników pionowych na krawędzi spływu zamontowane są światła pozycyjne. U nasady obu stateczników pionowych znajdują się chwyty powietrza dla układu chłodzenia wyposażenia pokładowego.
Usterzenie poziome płytowe, o działaniu różnicowym zastępującym równocześnie lotki (tzw. sterolotki). Maksymalne kąty wychylenia usterzenia 16° do góry i 21° do dołu.
Silniki dwuprzepływowe Lulka AL-31F zaprojektowane w przedsiębiorstwie badawczo-produkcyjnym Saturn, którym kieruje generalny konstruktor Wiktor Michajłowicz Czepkin. Silniki produkowane są w przedsiębiorstwie Saljut (oba przedsiębiorstwa powstały w wyniku podziału OKB Archipa Michajłowicza Liulki). Silniki o ciągu po 85.3 kN (z dopalaniem po 122,63kN ) I stopniu dwuprzepływowości 1,2. Wlot ma 23 ruchome kierownice. Czterostopniowa sprężarka niskiego ciśnienia i dziewięciostopniowa sprężarka wysokiego ciśnienia o sprężu równym 20, napędzane są trzystopniową turbiną. Komora spalania pierścieniowa z 24 wtryskiwaczami. Elementy sprężarki wykonane są ze stopów tytanu i stali. Zużycie paliwa wynosi 18,98 mg/N/s. Paliwem jest nafta lotnicza typu T-1, TS-1 i RT. Do smarowania silnika i agregatów silnikowych służy olej silnikowy IPM-10. Podwozie trójpodporowe z kołem przednim, chowane. Wszystkie golenie mają amortyzatory olejowo-powietrzne. Rozstaw osi podwozia wynosi 5,88m, a rozstaw kół podwozia głównego 4,33m.
Podwozie zaprojektowane jest tak, aby wytrzymać uderzenie o ziemię z prędkością pionową 6m/s i dostosowane Jest zasadniczo do korzystania z lotnisk z nawierzchnią utwardzoną. Podwozie główne jest wciągane z obrotem kół o 90° wokół osi goleni. Koła mieszczą się płasko, w przykadłubowych częściach skrzydeł, uzupełnionych od dołu owiewkami. Koła hamowane z hamulcami tarczowymi, metaloceramicznymi, uruchamianymi pneumatycznie. Do ich chłodzenia służą wentylatory elektryczne zamontowane wewnątrz piast kół. Mniej więcej w połowie długości goleni podwozia głównego znajduje się dodatkowy wspornik, który przy wypuszczeniu podwozia zaczepia się w zamku zabudowanym w specjalnej owiewce w dolnej części gondoli silnikowej, a po schowaniu – w podobnym zamku wewnątrz komory podwozia. Górne części goleni stanowią zbiorniki ciśnieniowe awaryjnego pneumatycznego wypuszczania podwozia. Podwozie przednie jest chowane do przodu, do wnęki pod kabiną pilota. Na jego goleni zamocowane są dwa reflektory do lądowania i, poniżej, nieco mniejszy reflektor do kołowania. Na wewnętrznej powierzchni pokrywy luku podwozia przedniego znajduje się zbiornik ciśnieniowy dla awaryjnego pneumatycznego układu wypuszczania podwozia. Podwozie przednie zaopatrzone jest w błotnik dla zabezpieczenia wlotów powietrza przed zanieczyszczeniami spod kół.
Kabina pilota jest ciśnieniowa, klimatyzowana. Jej oszklenie, wysunięte poza obrys kadłuba, składa się z cylindrycznego niedzielonego wiatrochronu i otwieranej do góry do tyłu kroplowej osłony. Na obramowaniu kabiny dla zapewnienia dobrej widoczności znajdują się 3 duże lusterka wsteczne. Osłona kabiny jest otwierana siłownikiem pneumatycznym. Fotel wyrzucany K-36DM II serii, konstrukcji i produkcji przedsiębiorstwa badawczo-produkcyjnego „Zwiezda” zaprojektowany pod kierunkiem generalnego konstruktora Gaja I. Siewierina. Jest to fotel klasy 0/0 i można go używać aż do prędkości wskazywanej 1400km/h lub Ma 2 i do wysokości 25000m. Kabina wyposażona jest w zestaw przyrządów polotażowo-nawigacyjnych. Nad tablicą przednią znajduje się wskaźnik przezierny z dwoma okienkami czujników celownika nahełmowego po bokach. Jest on dublowany przez barwny ekran radaru I układu obserwacji w podczerwieni. Z prawej strony do górnej części obramowania kabiny zamocowany jest kompas. Podstawowe przyrządy pilotażowe są w sposób typowy dla radzieckich samolotów wojskowych zgrupowane w centralna części tablicy przedniej i obwiedzione białą linią. Są to – bezpośrednio pod wskaźnikiem przeziernym, po lewej, sztuczny horyzont, a po prawej zakrętomierz, poniżej nich wskaźnik kursu, i nieco bardziej na lewo prędkościomierz i pod nim wysokościomierz barometryczny.
{{Image{src:Su-27-AN-225.jpg|thumb:|title:|}Image}}
Inne przyrządy pilotażowo-nawigacyjne to zintegrowany wskaźnik kąta natarcia i przeciążenia oraz, poniżej, radiowysokościomierz – oba na lewo od przyrządów podstawowych. Ponadto w lewym dolnym rogu tablicy przedniej znajduje się przełącznik wypuszczania podwozia, wskaźnik położenia klap i podwozia oraz zegar. W prawej części tablicy przedniej zgrupowano przyrządy nadzorowania pracy silników – u góry dwuwskazówkowy obrotomierz, poniżej dwa zegarowe wskaźniki parametrów pracy silników, liniowy wskaźnik położenia mechanizmu wlotowego, paliwomierz i wskaźnik zużycia paliwa oraz liniowe wskaźniki innych układów płatowca. W prawym dolnym rogu tablicy przedniej umieszczono wskaźnik układu ostrzegania o opromieniowaniu radarowym. Wskaźnik ten przedstawia sylwetkę samolotu, którą otacza dziesięć diod świecących, z przodu po cztery, z tyłu po jednej z każdej strony. Po wykryciu opromieniowania palące się diody wskazują kierunek wykrytego radaru. Dodatkowe diody sygnalizują jego typ j rodzaj pracy, Na lewym pulpicie bocznym znajdują się dwie duże dźwignie sterowania silnikami, przełączniki wyboru położenia klap, włączniki reflektorów do lądowania i kołowania, przełącznik ustawiania siatek w chwytach powietrza. Na prawym pulpicie bocznym znajduje się klawiatura wyboru i odpalania uzbrojenia, zestaw przełączników i klawiszy wyboru trybu pracy układu sterowania, pulpit radiostacji, przełączniki ogrzewania i oświetlenia kabiny. Na prawej burcie kabiny znajduje się głośnik ostrzegawczego informatora głosowego (zwanego „Nataszą”). Na taśmie magnetofonowej ma on nagranych szereg komunikatów, które w sytuacjach awaryjnych są odtwarzane pilotowi. Nie jest bez znaczenia z psychologicznego punktu widzenia, że głos na taśmie jest żeński. Na rękojeści drążka sterowego umieszczono obrotowy regulator kierunku anteny radaru, przełącznik czterokanałowego układu kierowania lotem, okrągły przełącznik trymera sterolotek oraz przełącznik automatycznego poziomowania skrzydła.
Wyposażenie i instalacje
Elektroimpulsowy układ sterowania ma cztery kanały do sterowania podłużnego i po trzy kanały sterowania kierunkowego i poprzecznego, zdublowane dodatkowo mechanicznie. Dla zwiększenia odporności samolotu poszczególne kanały sterowania elektroimpulsowego przebiegają z dala od siebie, są rozproszone w różnych elementach konstrukcji. Układ dokonuje porównania parametrów z poszczególnych kanałów i na tej podstawie eliminuje sygnały z linii uszkodzonych. Układ sterowania zapewnia automatyczne ograniczanie kąta natarcia do 30° i granicznego przeciążenia do 9g. Układ ten obejmuje automatyczne sterowanie mechanizacją skrzydła dla optymalizacji profilu w różnych stanach lotu, Dla optymalizacji pracy silnika jego sterowanie jest połączone z układem sterowania elektroimpulsowego. Również sterowanie dopływem paliwa do silnika jest elektroniczne, cyfrowe. Układ korzysta z wielu czujników rozmieszczonych na samolocie. Instalacja paliwowa. W zbiornikach kadłubowych i integralnych skrzydłowych oraz w tylnym „żądle” mieści się łącznie ok. 10000 l paliwa. Zbiorniki są wypełnione pianką poliuretanową. Pianka redukuje niebezpieczeństwo wybuchu w razie trafienia zbiornika pociskiem.
Była ona sprowadzana do ZSRR mimo istniejącego embarga z myślą o samolotach szturmowych Su 25. Okazała się jednak niezbyt skuteczna i trwała (wymaga wymiany przy każdym remoncie) i obecnie rezygnuje się z jej stosowania wracając do zbiorników samouszczelniających i wypełnianych azotem. Nie ma możliwości stosowania zbiorników podwieszanych, natomiast prowadzono próby z tankowaniem w locie z samolotów IŁ-76Z, -ZK i Su 24 przy pomocy specjalnego modułu umieszczanego z lewej strony przed kabiną pilota.
Instalacja przeciwpożarowa służy do sygnalizacji i gaszenia pożarów, obejmuje czujniki przeciwpożarowe w newralgicznych zespołach, sygnalizację w kabinie pilota oraz zbiornik ze środkiem gaszącym wraz z instalacją gaśniczą.
{{Image{src:su-27-34p04.jpg|thumb:|title:|}Image}}
Instalacja hydrauliczna o dwóch niezależnych obwodach, każdy o ciśnieniu 27,5 MPa, służy do chowania i wypuszczania podwozia oraz hamulców, regulacji położenia płyt i siatek we wlotach powietrza. Instalacja silników serwomechanizmów, także zwielokrotniona, o ciśnieniu 19,5 MPa służy do uruchamiania powierzchni sterowych samolotu. Instalacja pneumatyczna służy zasadniczo do uruchamiania hamulców podwozia, otwierania i zamykania kabiny, wypuszczania spadochronu hamującego, a także awaryjnego wypuszczania podwozia.
Instalacja elektryczna zasila wyposażenie radioelektroniczne i oświetlenie.
Układ podtrzymania życia pilota obejmuje instalację tlenową, ciśnieniową i klimatyzacyjną.
W skład wyposażenia radiowego i nawigacyjnego wchodzi system łączności radiowej obejmujący radiostacje pokładowe – UKF w I i II paśmie lotniczym i krótkofalową. Antena UKF znajduje się na spodzie kadłuba za anteną urządzenia swój-obcy, a mieczowa antena KF – na kadłubie za kabiną. Układ ostrzegający o opromieniowaniu radarowym i laserowym typu SPO-15, obejmujący czujniki na bokach kadłuba po obu stronach w miejscu gdzie zaczyna się pasmo skrzydła oraz na krawędzi spływu prawego statecznika pionowego. Układ identyfikacji „swój-obcy” (różny w kolejnych seriach produkcyjnych, m.in. SRO, Parol, Marka), którego anteny w postaci grzebieni z trzech prętów (we wczesnych wersjach płytki) znajdują się na spodzie kadłuba pod kabiną i na wierzchu tylnego żądła. Zintegrowany kompleks celowniczo-nawigacyjny PRNK-27, w skład którego wchodzą: automatyczny radiokompas ARK-19 lub ARK-20, radiotechniczny układ bliskiej i dalekiej nawigacji z anteną w kształcie przypominającą harpun znajdującą się na lewym stateczniku pionowym, radiowysokościomierz A-38, odbiornik znaczników, bezwładnościowy układ, system automatycznego sterowania, układ lądowania bez widoczności ILS, układ telemetrycznego przekazywania komend z naziemnymi i powietrznymi stanowiskami dowodzenia SDU-10-27, komputer danych aerodynamicznych, układ aktywnej odpowiedzi SO-69 oraz układ zakłócania systemów radioelektronicznych nieprzyjaciela Su 27 może lądować, zgodnie z instrukcją, przy minimalnej widoczności w poziomie 800m i minimalnej podstawie chmur 60 m.
Systemy kierowania uzbrojeniem
Radar RŁPK-27 z anteną o średnicy ok. 1,0 m to koherentny impulsowy radar doplerowski zdolny do wykrywania i śledzenia celów na tle ziemi. Według opublikowanych danych może wykrywać cele z odległości około 240km, a odległość śledzenia celu wynosi 185km. Może wykrywać także małe i nisko lecące cele, m.in. rakiety samosterujące (rzeczywisty zasięg jest wówczas dwa-trzy razy mniejszy). System może śledzić jednocześnie 10 celów lecz umożliwia wskazywanie celu tylko jednej rakiecie. Zależnie od oceny sytuacji może automatycznie przekazywać dane o celach innym samolotom ugrupowania. Kompleks przystosowany jest do współpracy z systemami wykrywania i naprowadzania na cel umieszczonymi na samolotach MiG-31 i A-50, które mogą, zależnie od sytuacji bojowej, decydować o sposobie wykorzystania uzbrojenia samolotu. Bierny układ poszukiwania i śledzenia w podczerwieni sprzężony z dalmierzem laserowym OEŁS zapewnia zasięg wykrywania i zwalczania celów powietrznych do 70 km, w sytuacji gdy jest niewskazane lub niemożliwe użycie radaru. Ruchomy czujnik tego układu mieści się w przezroczystej osłonie przy dolnej krawędzi wiatrochronu. Wskaźnik przezierny służy do obrazowania danych nawigacyjnych i sytuacji bojowej oraz przekazywania komend z zewnętrznego systemu dowodzenia. Hełmowy układ wskazywania celów NSC-27 służy do współpracy z pociskami naprowadzanymi na podczerwień.
Uzbrojenie
Działko GSz-30-1 kalibru 30mm umieszczone jest w napływie prawego skrzydła. Działko waży 50kg i ma zapas amunicji 150 pocisków. Co 2000 wystrzałów konieczna jest wymiana lufy działka. Pozostałe uzbrojenie podwieszane jest na dziesięciu węzłach przystosowanych do kierowanych pocisków rakietowych powietrze-powietrze, pocisków niekierowanych i bomb o różnym wagomiarze. Podstawowy zestaw uzbrojenia to 6 kpr R-27, przy czym dwa kpr R-27R naprowadzane radarowo podwiesza się jeden za drugim pomiędzy gondolami silników, 2 R-27T 2 biernym naprowadzaniem na podczerwień są podwieszane na wewnętrznych belkach skrzydłowych (po jednej pod każdym skrzydłem), 2 R-27RE-1 naprowadzane radarowo o zwiększonym zasięgu podwiesza się na belkach pod chwytami powietrza (po jednej pod każdym). Cztery zewnętrzne węzły z wyrzutniami P-72-1D (po jednym pod i na końcówce skrzydła) służą do przenoszenia kpr R-73E, które mogą być odpalane nawet przy maksymalnym dopuszczalnym przeciążeniu samolotu – 8.5g. Wyrzutnie podskrzydłowe typu APU-470 są szynowe, natomiast przy odpalaniu z podkadłubowych belek typu AKU-470 następuje najpierw odsunięcie pocisków od kadłuba za pomocą prostowodowych wysięgników, a dopiero później uruchomienie silników rakietowych, ze względu na dużą rozpiętość sterów rakiety i dla uniknięcia zassania gazów wylotowych z rakiet do wlotów powietrza samolotu. Samolot może też być uzbrojony w kpr średniego zasięgu R-33.
W przypadku atakowania celów naziemnych Su-27 może przenosić niekierowane pociski rakietowe i uzbrojenie bombowe w różnych wariantach podwieszane na belkach wielozamkowych MBD-500×4 i x3, MBD-250×6 i x3, MBD-100×6, BD-500 i -250. Bomby mogą być podwieszane w podstawowych zestawach 8×500 kg, 16×250, 6xKMGU (zasobniki bomb małych wago-miarów). Npr: 80 typu S-8 w wyrzutniach B-8M, 20 typu S-13 w wyrzutniach B-13MT (lub 16 w B-13-4), 4 typu S-25 na wyrzutniach 0-25. W każdym przypadku na wyrzutniach na końcach skrzydeł mogą być podwieszane npr R-73E. Maksymalna masa uzbrojenia przenoszonego na podwieszeniach zewnętrznych wynosi 8000kg. W tylnej części kadłuba zamontowany jest układ zakłóceń pasywnych APP-50 zawierający łącznie 96 wyrzutni pułapek radarowych/termicznych – po 42 w owiewkach po obu stronach tylnego „żądła” oraz 12 w jego środkowej części.
Su-27: Dane taktyczno-techniczne
Rozpiętość: 14,70 m
Długość: 21,935 m
Wysokość: 5,932 m
Powierzchnia nośna: 63,20 m2
Maksymalna szerokość kadłuba: 1,5 m
Rozpiętość usterzenia poziomego: 9,9 m
Odległość wierzchołków usterzenia poziomego: 4,3 m
Masa własna: 16 300 kg
Masa startowa normalna: 23 200 kg
Masa startowa maksymalna: 28 000 kg
Prędkość maksymalna (bez podwieszeń): Ma = 2,3/2400 km/h
Prędkość maksymalna na poziomie morza (bez podwieszeń): Ma = 1,1/1380 km/h
Pułap praktyczny: 17800 m
Pułap dynamiczny: 24000 m
Rozbieg: 450 m
Dobieg: 550 m
Bibliografia:
1. „Nowoczesne myśliwce” Mike Spick wyd. DEBIT
2. „Przegląd konstrukcji lotniczych – Su-27” wyd. Altair
3. „Współczesne Uzbrojenie i Technika Wojskowe – MYŚLIWCE I SAMOLOTY STEALTH” wyd. BELLONA
4. „ENCYKLOPEDIA – Współczesne lotnictwo wojskowe” Michael Taylor
