W międzynarodowy program samolotu bojowego Tornado zaangażowane są Wielka Brytania, Włochy i Niemcy. Pierwsze dwa państwa planują wycofać wszystkie swoje maszyny w ciągu kilku lat. Niemcy mają zamiar wykorzystywać Tornada minimum do 2030 roku, ale wiele najnowszych informacji wskazuje na co najmniej 2035 rok. Aby samoloty mogły do tego czasu skutecznie wykonywać postawione przed nimi zadania, potrzebna jest ich modernizacja.
Tornado w Luftwaffe
Tornada weszły do uzbrojenia niemieckich sił powietrznych na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Luftwaffe posiadała w szczytowym okresie 247 samolotów w wersji uderzeniowej IDS i wersji walki elektronicznej/rozpoznawczej ECR. Dalszych 112 Tornad IDS otrzymało lotnictwo marynarki wojennej, które w 2005 roku przekazało je siłom powietrznym. Według najnowszych danych w służbie pozostaje 129 Tornad obu wersji, wliczając samoloty treningowe i bazujące w Stanach Zjednoczonych. Niemieckie Tornada operowały w ograniczonym zakresie w Bośni, Kosowie, Afganistanie i Syrii.
Samoloty są na wyposażeniu dwóch skrzydeł lotnictwa taktycznego: Taktisches Luftwaffengeschwader 33 w Büchel (wersja IDS) i Taktisches Luftwaffengeschwader 51 „Immelmann” w Jagel (wersja ECR). Ponadto pewna liczba maszyn bazuje w Stanach Zjednoczonych, gdzie jest wykorzystywana do szkolenia pilotów i operatorów uzbrojenia.
Tornada stanowią podstawowy typ samolotu uderzeniowego Luftwaffe; Eurofightery są przeznaczone głównie do realizacji zadań myśliwskich. Od początku XXI wieku niemieckie Tornada przechodzą regularne modernizacje w ramach kolejnych programów pod zbiorczą nazwą ASSTA (Avionics System Software Tornado in Ada). ASSTA 1 polegała głównie na wymianie komputera pokładowego i dodaniu nowych systemów nawigacji satelitarnej i laserowej nawigacji bezwładnościowej. ASSTA 2 koncentrowała się na nowym pakiecie walki elektronicznej i dalszej modyfikacji awioniki w celu wsparcia pocisków manewrujących Taurus KEPD 350. Realizowana obecnie ASSTA 3.1 oferuje między innymi wsparcie dla amunicji JDAM i kolorowe wyświetlacze w kabinie pilotów. Ponadto na pokładzie znajdzie się cyfrowe urządzenie nowej generacji do wykrywania źródła emisji fal radiowych – Emitter Locator System. Dodatkowo samoloty zostaną przystosowane do przenoszenia zmodernizowanego zasobnika z flarami i dipolami Saab BOZ-101EC.
Kolejne kroki
Modernizacja do standardu ASSTA 3.1 powinna być zakończona w tym roku. Jednocześnie przedstawiciele przemysłu mają nadzieję, że również w tym roku zostanie podpisany kontrakt na modernizację ASSTA 4.1. Będzie ona obejmowała przygotowanie awioniki do wprowadzenia w przyszłości wyświetlaczy nowego typu, modernizację systemów łączności oraz zwiększenie liczby zaczepów do przenoszenia amunicji JDAM do pięciu. Ale to nie wszystko, ponieważ w planach jest już ASSTA 4.2. W tej fazie ma zostać zmodernizowany system swój–obcy do standardu NATO Mode 5/S Level 1, a dalszemu ulepszeniu ma ulec system samoobrony. Największą zmianą będzie jednak wprowadzenie możliwości użycia pocisków antyradiolokacyjnych AGM-88E AARGM, o których poniżej. ASSTA 4.2 może być dostępna od 2022 roku.
Tornado IDS w malowaniu reklamującym modernizację ASSTA 3.1
Na 2025 rok zaplanowano ostatnią dużą modernizację niemieckich Tornad. Program FAST (Future Avionic Structure Tornado) ma przygotować architekturę oprogramowania do przyszłych wyzwań. Będzie obejmował między innymi nowe magistrale transmisji danych i nowe wyświetlacze HUD. Ponadto rozważa się dostosowanie Tornad do przenoszenia nowych rodzajów broni w rodzaju pocisków Brimstone i nowych amerykańskich bomb jądrowych B61-12. Taka modernizacja powinna zapewnić gotowość Tornad do stawienia czoła wszystkim zadaniom, do których są przeznaczone.
Holowane przynęty
W czasie targów ILA 2018 poinformowano, że Luftwaffe rozważa wyposażenie obu wersji Tornad w holowane przynęty na pociski powietrze–powietrze i ziemia–powietrze. Takie przynęty znacząco zwiększają przeżywalność samolotu, odciągając od niego pociski dzięki emitowaniu sygnatury elektromagnetycznej większej niż właściwy samolot.
Przynęty działają na trzy sposoby. W pierwszym scenariuszu urządzenie wykrywa fale pochodzące z aktywnej głowicy pocisku lub z radaru naprowadzającego (w przypadku pocisków naprowadzanych półaktywnie), a następnie przeprowadza atak elektroniczny w celu zagłuszenia tych radarów. W drugim scenariuszu, kiedy samolot jest już uchwycony przez radar naprowadzający, pokładowe systemy samoobrony analizują jego charakterystykę i dostosowują odpowiednie metody zagłuszania, a zasobnik z przynętą jest wykorzystywany tylko jako antena nadawcza dużej mocy. W trzecim wariancie przynęta emituje fale elektromagnetyczne w taki sposób, że dla wrogich radarów jest bardziej atrakcyjna od właściwego samolotu – i to na nią kierują się wrogie pociski.
Wszystkie przynęty mają formę zasobnika podczepianego na jednym z węzłów na uzbrojenie. Przynęta jest rozwijana z zasobnika na przewodzie ze światłowodem. Jego długość stanowi tajemnicę. Po wykorzystaniu przynęta może być z powrotem schowana do zasobnika lub odrzucona przed lądowaniem. W przypadku jej zniszczenia przez wrogi pocisk do zasobnika w prosty sposób zaczepia się nową.
Najpopularniejszymi urządzeniami tego typu są amerykański AN/ALE-50, brytyjski ALE-55 i izraelski X-GUARD. Pierwszy jest produkowany przez Raytheona i jest na wyposażeniu między innymi myśliwców marynarki wojennej F/A-18E/F i bombowców B-1B. ALE-55 produkowany przez BAE Systems także jest zintegrowany z Super Hornetami. Najbardziej tajemniczy jest X-GUARD produkowany przez Rafaela. Producent potwierdza, że zasobnik jest już w służbie operacyjnej, ale nie podaje, na których samolotach. Wiadomo, że może być zintegrowany między innymi z Mirage’ami 2000 i Jaguarami, co może sugerować współpracę z Indiami.
Większe zdolności SEAD
Niemieckie siły powietrzne są jedynymi w Europie obok włoskich, mającymi wyspecjalizowane jednostki do niszczenia wrogiej obrony powietrznej. W obu krajach bazują na samolotach Tornado ECR uzbrojonych miedzy innymi w pociski AGM-88 HARM. Jednak Włosi – wspólnie z Amerykanami – od początku zaangażowali się w rozwój pocisku AGM-88E AARGM produkcji Orbital ATK. Teraz Niemcy także planują uzbrojenie swoich Tornad w AARGM.
Podstawą tego systemu uzbrojenia jest montowany w ramach programu ASSTA 3.1 Emitter Locator System (ELS), czyli urządzenie do wykrywania pozycji źródła fal radarowych. Po wykryciu pracy radaru dozoru powietrznego lub radaru naprowadzającego pociski ELS wypracowuje dane do przeprowadzania ataku za pomocą AGM-88E. Same pociski powinny być zintegrowane z samolotem przez Airbusa na początku lat dwudziestych, jednak ich ostateczny zakup będzie zależał od przyszłej sytuacji budżetowej.
Tornado może wykrywać wrogie radary także poprzez wbudowane urządzenie RWR, jednak to rozwiązanie jest stosowane głownie do samoobrony. W czasie zaplanowanych misji niszczenia obrony przeciwlotniczej w ramach ugrupowania uderzeniowego stosowany jest ELS.
Tornado ECR
Uzbrojenie Tornad w AARGM będzie znaczącym wzmocnieniem ich potencjału w misjach SEAD. W porównaniu z używanymi obecnie przez Luftwaffe AGM-88C nowa wersja ma szersze pole widzenia głowicy i większą czułość oraz jest wyposażona we własny radar. Ten ostatni przeznaczony jest do zrobienia „zdjęcia” na moment przed uderzeniem, co po przesłaniu do nosiciela pozwala niemal od razu dokonać oceny skuteczności ataku. Ponadto AARGM jest wyposażony w system nawigacyjny GPS/INS, dzięki czemu wyłączenie atakowanego radaru nie powoduje zgubienia celu przez pocisk. Zastosowanie nawigacji satelitarnej umożliwia także zaprogramowanie stref wyłączonych, co pozwala unikać przypadkowych zniszczeń. Technicznie będzie możliwe także uzbrojenie Tornad w AGM-88F, czyli modernizację HARM-a proponowaną przez Raytheona. I w tym przypadku ulepszeniu uległa sekcja naprowadzania pocisku, która została wyposażona w GPS/INS. W tej chwili nie ma jednak planów zakupu tych pocisków.
Jeśli chodzi o integrację AARGM z Tornado ECR, w kwietniu na amerykańskim poligonie China Lake Włosi zakończyli wstępne testy w locie. Prób obejmowały między innymi dwa odpalenia pocisków bojowych, zakończone trafieniami. Teraz Włosi przygotowują się do prób operacyjnych. Wszystko wskazuje więc na to, że jeśli Niemcy ostatecznie zdecydują się wprowadzić AGM-88E do uzbrojenia, integracja z samolotami nie będzie problemem.
Za promocję pocisku w Niemczech odpowiada Diehl, który obiecuje, że w przypadku zakupu pocisków duża część ich produkcji może być przeniesiona do tego państwa. Co ciekawe na targach ILA 2018 AARGM był prezentowany także w ramach zestawu uzbrojenia dostępnego dla Eurofightera, ale na razie brak jest bliższych informacji na temat integracji pocisku z tym samolotem.
Jeśli zaplanowane programy modernizacyjne zostaną przeprowadzone zgodnie z planem – a w kontekście zapowiedzi zwiększenia nakładów na niemieckie siły zbrojne można tak zakładać – Tornada powinny być wartościowymi samolotami bojowymi aż do końca służby.
Bibliografia
Maciej Hypś, Efekt Tornada [w:] Polska Zbrojna 1/2018, Wojskowy Instytut Wydawniczy
Karl Schwarz, Tornado bei der Luftwaffe, flugrevue.de, 04.05.2018
Leszek Wieliczko, Luftwaffe – Siły Powietrzne Niemiec [w:] Lotnictwo 4/2018, Magnum-X
Thomas Withington, Luftwaffe Planning Enhancement of Tornado ECR Fleet [w:] Military Technology ILA Berlin Official Show Daily Day 2
Thomas Withington, Luftwaffe Planning to Integrate Towed Decoy on Tornado Fleet [w:] Military Technology ILA Berlin Official Show Daily Day 3
AARGM Evolution [w:] Military Technology ILA Berlin Official Show Daily Day 2
MRCA PA-200 Tornado, luftwaffe.de, 04.05.2018
