Czas wojny światowej 1914-1918 były okresem zmagań potęg militarnych i gospodarczych. Na potrzeby wojny zaangażowano wszystkie środki potrzebne do realizacji celu, jakim było pokonanie przeciwnika. Przemysł zbrojeniowy pochłaniał większość dochodów państw walczących. Wyścig zbrojeń spowodował wprowadzenie nowych śmiercionośnych narzędzi wojny. To przecież na froncie zachodnim użyto po raz pierwszy gazów bojowych, które niestety nie przyniosły efektu w postaci przełamania frontu. Długotrwała wojna pozycyjna doprowadzała do rozpaczy żołnierzy, którzy masowo ginęli pod ogniem karabinów maszynowych próbując zdobyć okop nieprzyjacielski. Alianci wprowadzając czołgi do walki mieli nadzieje pokonać okopy wroga. Niestety pierwsze „stalowe potwory” często się psuły i były powolne. Na masową skalę też zostały użyte samoloty. Nowa broń nie spowodowała klęski Niemiec, było to w głównej mierze wojna na wyniszczenie. Cztery lata wojny spowodowała gospodarczy upadek państw centralnych. Odradzająca się Polska wyniszczona przez walki toczone na jej ziemiach tworzy armię, aby obronić swoje granice. Wojsko polskie uzbrojone zostaje w broń państw zaborczych i alianckich. Nie mając swoich fabryk zbrojeniowych musi polegać na pomocy państw zachodnich. Problem zbyt różnorodnego uzbrojenia uwidocznił się w czasie walk z Rosją Sowiecką.
Podstawowym uzbrojeniem piechura polskiego był karabin. Najwięcej w użyciu było karabinów powtarzalych typu mauser, mosin i manlicher. Różniły się kalibrem, przez co sprawiało to kłopoty w uzupełnieniach poszczególnych jednostkach. Zdarzało się w czasie intensywnych walk pomyłki w dostarczanej amunicji.
Mauser – karabin powtarzalny wz. 1898 kalibru 7,92 mm, konstrukcji niemieckiej, ciężar broni z magazynkiem bez naboi 4,50 kg, długość broni bez bagnetu 1250 mm, długość broni z bagnetem 1525 mm, pojemność magazynka 5 naboi, prędkość początkowa pocisku 895 m/s, rodzaj zamka: czterotaktowy.
<>
Mannlicher – karabin powtarzalny konstrukcji austriackiej. Najbardziej znany jest karabin wz. 1895 kalibru 8 mm ciężar broni z magazynkiem bez naboi 3,95 kg, długość broni bez bagnetu 1270 mm, długość broni z bagnetem 1525 mm, liczba naboi w magazynku 5, prędkość początkowa pocisku 620 m/s, rodzaj zamka dwutaktowy.
<>
<>
Mosin, karabin kalibru 7,62 został opracowany W końcu XIX wieku przez Siergieja Mosina i wszedł do uzbrojena armii carskiej pod nazwą KB wz. 1981. Masa 4,5 kg, prędkość początkowa pocisku 880 m/s, pojemność magazynka 5 naboi. Z zamkiem tłokowo posuwistym, długość lufy 800 mm, ogień skuteczny 800-1000 m.
<>
<>
Dużo w użyciu było karabinów francuskich Label, w które uzbrojona była armia błękitna. Dywizja syberyjska będący w składzie wojsk interwencyjnych na Syberii otrzymała brytyjskie karabiny enfield a także karabiny japońskie arisaka. Po kapitulacji dywizji grupa 900 żołnierzy nie złożyła broni i przedostała się do Polski, gdzie brała udział w bitwie warszawskiej jako brygada syberyjska.
Lebel-Berthier wz.1917 Kaliber 8,0 mm, ciężar z magazynkiem bez naboi 4,55 kg, długość broni – bez bagnetu 1300 mm, z bagnetem 1800 mm, liczba naboi w magazynku 5, prędkość początkowa pocisku 760 m/s, rodzaj zamka: czterotaktowy. Lee-Enfield wz.1914, Kaliber 7,7 mm, ciężar z magazynkiem bez naboi 4,45 kg, długość broni – bez bagnetu 1170 mm, z bagnetem 1500 mm, liczba naboi w magazynku 5, prędkość początkowa pocisku 740 m/s, rodzaj zamka: czterotaktowy. Karabin Arisaka Kaliber 6,5 mm, ciężar broni z magazynkiem bez naboi 4,30 kg, długość broni b4ez bagnetu 1270 mm, długość broni z bagnetem 1670 mm, liczba naboi w magazynku 5, prędkość początkowa pocisku 770 m/s, rodzaj zamka: czterotaktowy.
<<7,7 mm Kb Enfield wz.1914>>
<>
<>
Podstawowym karabinem maszynowym używanym przez armię polską (większość zdobyczna na armii sowieckiej) był Maxim 7,62 wz. 1910 produkcji rosyjskiej. Konstrukcja wzorowana na produkcji H. Maxima ustawiany na uniwersalnej podstawie kołowej konstrukcji Sokołowa, lufa chłodzona wodą. Masa z podstawą 65 kg, prędkość początkowa pociski 800 m/s.Maxim 7,92 mm wz. 1908 produkcji niemieckiej. Karabin chłodzony wodą, ciężar 23 kg, długość 1200 mm, szybkostrzelność teoretyczna 180-500 strz/min, ciężar pocisku 14,7 g, prędkość początkowa pocisku 645 m/s, ładowanie z taśm parcianych o pojemności 250 naboi. W spadku po armii austro-węgierskim polska armia otrzymała karabin maszynowy Schwarzlose M07/12, kaliber 8mm masa 20 kg, długość 1070 mm, długość lufy 525 mm, zasięg skuteczny 1000 m, chłodzony powietrzem, opóźniony odrzut zamka swobodnego, zasilany taśmą, szybkostrzelność około 425 p/m, prędkość początkowa 618m/s.
Z Francji otrzymaliśmy karabin maszynowy Hotchkiss 8 mm wz.1914, ciężar broni 24,5 kg, podstawy 12,5 kg, długość broni 1289 mm, zasilany sztywną taśmą, liczba naboi w taśmie 30, prędkość początkowa pocisku 700 m/s, szybkostrzelność 480 strz/min, chłodzony powietrzem. Na mniejszą skalę używany przez naszą armię była inna konstrukcja francuska Chauchat 8 mm wz.
1915 o masie 9kg, długości 1145 mm, długości lufy 470 mm, donośność praktyczna 1000 m, zasilany magazynkiem, chłodzenie powietrzem, szybkostrzelność 250 p/m.
<>
<>
<>
<>
<>
Do uzbrojenia tworzącego się Wojska polskiego wprowadzono czołgi i samochody pancerne. Wraz z armią błękitną przybyły pierwsze czołgi Renault FT 1917. Załogę stanowiły 2 osoby, opancerzenie 4mm, napęd 4-cylindrowy silnik benzynowy typu Renault o mocy 26kW, osiągi-prędkość maksymalna 7/7 km/h, uzbrojenie działko 37mm lub km. Polska armia posiadała 120 czołgów lekkich, co stanowiło czwartą sił pancerną na świecie. Ataki kompanii tych czołgów walnie przyczyniły się do zdobycia Radzymina w sierpniu 1920 roku. Ford Tf-c, nazywany także Ford FT-B lub „model 1920”, był pierwszym samochodem pancernym skonstruowanym i zbudowanym w Polsce. Głównym projektantem był inż. Tadeusz Tański, późniejszy konstruktor udanych samochodów osobowych „CWS”. Nadwozie pancerne, zbudowane z poniemieckich tarcz okopowych pozostawionych w Modlinie, zostało zabudowane na podwoziu dobrze znanego rewelacyjnego lekkiego samochodu Ford T. Projekt został wykonany z własnej inicjatywy konstruktora i natychmiast 12 czerwca 1920 zaaprobowany do realizacji, a prototyp został zbudowany w końcu czerwca, w ciągu zaledwie dwóch tygodni od zaprojektowania. Po pomyślnych próbach, podjęto produkcję serii. Pancerne Fordy były budowane w fabryce „Gerlach i Pulst” w Warszawie, która budowała w tym czasie również wagony dla pociągów pancernych. Zaletami Fordów FT-B były szybkość, zwrotność i dzięki zastosowaniu podwozia Forda T, prostota obsługi i naprawy. Samochody były dość ciche i pomimo zwiększonej masy, dość dobrze poruszały się w terenie. Dzięki małej masie, mogły przekraczać nawet słabe mosty. Opancerzenie samochodów było wystarczające. Uzbrojenie stanowił jeden chłodzony wodą karabin maszynowy 7/92 Maxim z 1250 nabojami; w obrotowej wieży. Poza tym załoga powinna mieć etatowo 25 granatów ręcznych. Poza fordami służyła pewna ilość zdobycznych wozów sowieckich Jeffery-Popławko i brytyjski Austin
<>
<>
<>
Innym typem broni pancernej były pociągi pancerne. Pociąg pancerny – zespół bojowych pojazdów kolejowych, składający się zwykle z lokomotywy pancernej, różnego rodzaju opancerzonych i uzbrojonych wagonów, czasami także z drezyn pancernych lub bojowych wagonów motorowych. W składzie znajdowały się wagony: artyleryjski-uzbrojony w działa i km, piechoty-opancerzony do przewozu piechoty, karabinów maszynowych-opancerzony i uzbrojony w km, przeciwlotnicze- uzbrojone w działka plot, dowodzenia. Pod koniec wojny na stanie naszej armii znajdowało się 26 pociągów pancernych. W czasie wojny polsko-sowieckiej utraciliśmy 8 pociągów.
Ważną rolę odgrywało lotnictwo polskie, bardzo cenne były jej wartości w sferze rozpoznania sił wroga. Fokker D VII- był to niemiecki samolot myśliwski, skonstruowany i użyty w końcowej fazie I wojny światowej. Był półtorapłatem o konstrukcji mieszanej, przeważnie drewnianej. Podwozie klasyczne – stałe. Napęd – 1 silnik rzędowy, śmigło dwułopatowe, drewniane. Uzbrojony w dwa karabiny maszynowe. W Polsce zaczęło się od powstańców wielkopolskich. Już w 1918 roku na lotnisku Ławica w Poznaniu zdobyto 3 samoloty myśliwskie Fokker D.VII . Dalsze 7 samolotów tego typu zmontowano w Poznaniu w latach 1919 – 1920 z dostępnych zespołów i częściPo przejęciu w 1920r. bazy lotnictwa morskiego w Pucku, ze znalezionych tam części również zmontowano jeden samolot tego typu. Z Austrii i Niemiec w 1920 roku zakupiono 20 samolotów Fokker D.VII. W tym samym roku we Francji zakupiono kolejne 20 samolotów, które były zdobyczą wojenna, samoloty te sprowadzono do Polski w 1921 roku. Łącznie w lotnictwie polskim znalazło się 50 samolotów myśliwski Fokker D.VII. W latach 1919 – 1921 były one na wyposażeniu: 13 i 15 eskadr myśliwskich, 6 eskadry wywiadowczej (w wersji E.V.), Wyższej Szkoły Pilotów na Ławicy i Bazy Lotnictwa Morskiego w Pucku.
Zdobycznymi samolotami były też autrowęgierskie Hansa – Brandenburg C1, pierwsze we Lwowie w listopadzie 1918 roku. W 1919 roku Wojskowe Warsztaty Lotnicze w Krakowie (przy Krakowskiej Szkole Pilotów) i Lwowie (Warsztaty Lwowskie, lub później III Ruchomy Park Lotniczy, włączony do placówki krakowskiej) rozpoczęły produkcję samolotów według wzorów austriackich, łącznie zbudowano około 70 samolotów. Wyróżniamy też wersję tzw. KW-2. Typ ten produkowały zakłady we Lwowie, później w Krakowie w liczbie łącznie 10 sztuk do 1922 roku. Miał on silnik 147 kW (200 KM). Wersja lwowska miała silnik 118 kW (160 KM). Wersję lwowską oznaczano jako Brandenburg RPL-III. Prócz silnika różniła się poważnie kadłubem, gdyż jego konstrukcja była wręgowo-podłużnicowa.
Samolot obserwacyjny, dwumiejscowy Rumpler B był konstrukcją niemiecką autorstwa Edmunda Rumplera, zbudowaną w 1915 roku. Po odzyskaniu niepodległości na terenie Polski pozostały setki niemieckich samolotów. Wojsko Polskie rozpaczliwie potrzebowało maszyn nadających się do użycia bojowego.
Na terenie byłego zaboru austriackiego i rosyjskiego przechwycono 21 maszyn typu Rumpler C.I. 6 stycznia 1919 roku powstańcy wielkopolscy przeprowadzili zdecydowane natarcie na bogato wyposażone w sprzęt lotniczy Ławica w Poznaniu. Atak spowodował szybką kapitulację 200 osobowej załogi niemieckiej. Zdobyto wielką bazę sprzętową, a w śród nich kilkadziesiąt samolotów Rumpler. Nie wszystkie udało się wyremontować. Jednak podaje się, że samolotów w Polsce było około 100 sztuk.
W armii polskiej służyły w mniejszej liczbie także inne typy samolotów m.in. Albatrosy D III.
Fokker D.VIISilnik: BMW 6 cylindrów chłodzony cieczą
Wysokość: 2,75m
Rozpiętość skrzydeł: 8,9m
Długość: 7m
Udźwig: 850kg
Prędkość max: 186,5km/h
Prędkość wznoszenia na 1000m: 2,5minuty
Pułap: 7000m
Hansa – Brandenburg C1Silnik: Austro – Daimler
Moc: 160 KM
Rozpiętość: 12,3 m
Długość: 8,45 m
Wysokość: 2,95 m
Masa własna [kg]: 1238
Prędkość maks. [km/h]: 140
Prędkość wznosz. [m/s]: 2,63
Pułap [m]: 5000
Zasięg [km]: 480
Załoga: 2
Rumpler BMasa własna: 793 kg
Masa całkowita: 1300 kg
Rozpiętość: 12,15 m
Długość: 7,85 m
Wysokość: 3,05 m
Powierzchnia skrzydeł: 35,70 m2
Prędkość maksymalna: 155 km/h
Pułap: 5000 m
Czas lotu: 4 h
Załoga: 2
Decydująca w rozbiciu bolszewickiej Armii Konnej była kawaleria polska. Pierwszymi jednostkami były pułki kawalerii wielkopolskiej i kawaleria Armii Błękitnej. Kawaleria uzbrojona w karabiny, szable i lance. Dodatkowym uzbrojeniem były karabiny maszynowe na taczankach.
Mocno rozwinięte były jednostki artylerii. Podstawową armatą polową była 75 mm wz.1897 Schneider, była konstrukcją francuską. Zasadniczo armata przybyła do niepodległej Rzeczypospolitej wraz z oddziałami Błękitnej Armii, dowodzonej przez gen. Hallera. Przybyła ona do kraju wraz z 5 pułkami artylerii lekkiej, w każdym po 36 dział wz.97, czyli razem 180 działami. W 1919 roku, w kwietniu Polska wyraziła chęć zakupu we Francji 1130 dział, z czego 830 było armatami polowymi wz.97. W lipcu i sierpniu 1919 roku do Polski dostarczono m.in.350 armat polowych wz.97.Według źródeł 1.X.1920 r. Wojsko Polskie posiadało 783 armaty 75mm wz.97. z migracji dział między stronami konfliktu lat 1919 – 20.
Armatą przejętą od wschodniego zaborcy była „armata prawosławna”76,2 armata polowa wz.02. Armata polowa wz.1902 została opracowana przez L. A. Biszljakowa, K. M. Sokołowskiego i K. L. Lipińskiego z Zakładów Putiłowskich w St.Petersburgu. Konstrukcyjnie oparto się na, produkowanej również w St.Petersburgu, armacie wz.1900 generała Engelhardta. Armata 76,2 mm wz.1902 znalazła się na uzbrojeniu WP jako zdobycz na carskiej i bolszewickiej Rosji. Nie wiadomo ile tak naprawdę armat tego typu zdobyto. Na pewno pewne ilości zdobyto też na Ukraińcach. Ponieważ była to podstawowa armata wszystkich armii, to płynnie przechodziła z rąk do rąk. Wiadomo jednak, że armaty wymieniano z innymi krajami w celu unifikacji uzbrojenia, co daje nam pewne pojęcie. W 1923 roku do Estonii wysłano części do armat 76,2 mm wz.02, a w latach 1926 – 30 wysłano do Rumunii 120 armat wz.02 wraz z amunicją artyleryjską 76,2 mm. W zamian za tą ostatnią transakcję do Polski przybyło m.in. 120 armat wz.1897, które Polska słusznie przyjęła jako podstawowe dla WP. Żołnierze nazywali ja armatą „prawosławną”, ze względu na pochodzenie rosyjskie. W czasie wojny polsko – bolszewickiej powszechna była też nazwa „putiłówka”.
Na stanie naszej armii znajdowała się 100 mm Haubica Polowa wz.1914/19. Podczas I wojny światowej haubicę produkowały zakłady Skoda . Wojsko Polskie w początkach swojego istnienia opierało swoją siłę artyleryjską na działach polowych i to one nosiły brzemię wsparcia ogniowego polskich oddziałów. Dysponowano niewielką liczbą, tj. 240 haubic. Wojsko używało także moździerzy. Były to 75mm „JD” wz.1916, 75,8 mm wz.1916, 81 mm wz.18/28/31.
<>
<<76,2 armata polowa wz.02>>
<>
Po zwycięskiej wojnie polsko rosyjskiej polskie uzbrojenie wypadało korzystnie, na tle innych państw. Jako jedni z pierwszych w praktyce zastosowaliśmy lotnictwo. Nasze zagony pancerne prowadziły akcje błyskawiczne likwidując nieprzyjacielskie jednostki. Koncepcja wojny manewrowej zastosowana w wojnie 1920 roku była sprzeczna z koncepcjami ówczesnych państw europejskich, ale zgodna z koncepcją niemieckiego dowództwa z 1939 roku. Polacy niestety nie dotrzymali kroku innym państwom w technologii wojennej. Dwadzieścia lat później nasze było już bardzo przestarzałe niemogące sprostać nowoczesnemu uzbrojeniu przeciwników.
[g_href]http://www.konflikty.pl/gallery.php?cat=Uzbrojenie%20polskie%20z%20okresu%20wojny%20Polsko-Rosyjskiej%201919-1920[/g_href][g_title]Uzbrojenie polskie z okresu wojny Polsko-Rosyjskiej 1919-1920[/g_title]
Bibliografia:
http://www.iirp.prv.pl/index.htm
http://www.jurek.com.pl/bron2ws/index.php
http://www.zbyhu.republika.pl/main/
http://pibwl.republika.pl/index.htm
http://www.gunsworld.com/gun_machine_guns.htm
http://www.wojsko18-39.internetdsl.pl/wrzesien/index.htm
