Rok temu Polska Grupa Zbrojeniowa i Zakłady Mechaniczne Bumar-Łabędy przedstawiły dwie modernizacje czołgów: T-72M1 jako PT-17, który miał być szansą eksportową, i PT-91 Twardy jako PT-91M2A1, konstrukcję wyjściową dla przyszłych modernizacji. Na MSPO 2018 polska zbrojeniówka zaproponowała dwa warianty modernizacyjne jako istotne (i czasowe) uzupełnienie Leopardów 2A5 i Leopardów 2PL: droższy i bardziej zaawansowany PT-91M2A2 oraz tańszy i uboższy PT-91M2A1, który jest bliższy modernizacji z ubiegłego roku. Efektem modernizacji do standardu PT-91M2A1/PT-91M2A2 ma być zwiększenie siły ognia, przeżywalności na polu walki, mobilności i ergonomii oraz poprawa komfortu pracy załogi.
Propozycja unowocześnia do wariantu A1 zakłada instalację silnika S-12U, modyfikacji popularnego W-46-6, o mocy 850 koni mechanicznych i przekładni mechanicznej wzmocnionej do wersji Cx. Proponuje się montaż pomocniczego źródła zasilania o mocy 10 kilowatów, połączonego z układem klimatyzacji z niezależnym napędem.
Wzmocniono zawieszenie poprzez modernizację wałków skrętnych, zderzaków elastomerowych i amortyzatorów. Ponadto zwiększono odporność przeciwminową dna kadłuba. Kadłub i wieża chronione są przez kostki pancerza reaktywnego ERAWA-2 trzeciej generacji. W tylnej części kadłuba i po jego bokach zamontowano pancerz prętowy, który ma chronić przed głowicami kumulacyjnymi. W przedziale silnika zainstalowano układ przeciwpożarowy Kidde Deugra z czynnikiem gaśniczym DeuGEN, zaś w przedziale załogi – układ przeciwwybuchowy.
Uboższa, a jednocześnie tańsza modernizacja – PT-91M2A1 – zakłada wymianę oryginalnej armaty 2A26M na armatę 2A46MS kalibru 125 milimetrów dostarczoną przez słowackie przedsiębiorstwo ZTS – ŠPECIÁL.
PT-91M2A1 uzbrojony jest w wieżę ze słowacką armatą gładkolufową 2A46MS kalibru 125 milimetrów, która ma cechować się dłuższą żywotnością, w tym podczas strzelania amunicją podkalibrową, choć dopuszczalne ciśnienie wzrosło do 560 megapaskali. Pojawiła się w miejsce dotychczasowej armaty 2A26M/2A46. Dodatkowo zainstalowano wielkokalibrowy karabin maszynowy kalibru 12,7 milimetra. Po obu stronach wieży umieszczono gniazda granatów dymnych kalibru 81 milimetrów (po dwanaście wyrzutni z każdej strony).
Zainstalowano również cyfrowy układ stabilizacji armaty i wymieniono łożysko na bezluzowe. Dotychczasowy układ stabilizacji z napędami hydraulicznymi 2E28M zastąpiono nowym z cyfrowym sterowaniem typu EPS-72/91 Albatros. Wprowadzono cyfrowe bloki zasilania, sterowania i zabezpieczenia. Armata ma mieć lepsze skupienie, które w porównaniu z poprzedniczką wzrosło aż czterokrotnie. Ma być to zasługą między innymi zmiany położenia oporopowrotnika i umieszczenia go w osi lufy pod zamkiem. Ponadto podjęto decyzję o modyfikacji automatu załadowania AZ-1 z cyfrowym układem sterowania w celu wyświetlania dostępnego typu pocisku i umożliwienia szybszego jego wyboru.
Innymi zmianami są stabilizowany dwupłaszczyznowo zintegrowany dzienno-nocny celownik działonowego TIFCS-GS (Thermal Imaging Fire Control System-Gunner Sight) dostarczony przez izraelski Elbit Systems, który zintegrowano ze zdalnie sterowanym modułem uzbrojenia z wielkokalibrowym karabinem maszynowym (WKM-B) kalibru 12,7 milimetra. Dostawcą modułu jest również Elbit. Integracja systemu kierowania ogniem TIFCS-GS i modułu uzbrojenia, wyposażonego w niezależny blok obserwacyjno-celowniczy, umożliwia pracę w trybie hunter–killer.
Zdalnie sterowany moduł uzbrojenia wyposażono w wielkokalibrowy karabin maszynowy kalibru 12,7 mm zamontowany w osi armaty.
Wariant PT-91M2A2 będzie dysponował silnikiem o mocy 1000–1200 koni mechanicznych. W pierwszej kolejności proponuje się jednostkę napędową S1000R z automatyczną skrzynią biegów Renk ESM 350M, w drugiej zaś – ukraiński silnik 6TD-2. Również w tej wersji wzmocniono zawieszenie, w tym wałki skrętne, amortyzatory i zderzaki elastomerowe, dzięki czemu miała się poprawić stabilność czołgu. Niezależne źródło zasilania ma mieć moc 6 kilowatów. Do zmian zalicza się także unowocześnienie karuzelowego automatu ładowania, zamontowanie pasywnego przyrządu noktowizyjnego kierowcy typu PNK-72 Radomka i kamery cofania KDN-1T Nyks, która pracuje w paśmie 8–12 µm, umożliwiając jazdę w warunkach nocnych i przy ograniczonej widoczności. W przedziale silnika zamontowany będzie układ przeciwpożarowy Kidde Deugra, zaś w przedziale załogi – układ przeciwwybuchowy.
W bardziej zaawansowanej wersji Twardego proponuje się również inny model armaty – 2A46M-4 kalibru 125 milimetrów. Wydaje się jednak, iż w przypadku tego typu może wyniknąć więcej problemów, na przykład z ciągłością dostaw. Słowackie rozwiązanie może być tym samym pewniejsze. Zakłady Mechaniczne Bumar-Łabędy ostrożnie wypowiadają się na temat możliwości montażu innej armaty: KBA3 produkowanej przez Kijowskie Biuro Konstrukcyjne Uzbrojenia Artylerii (kopii armat 2A46M-4 i 2A46M-5).
Wiele elementów obu pojazdów jest wspólnych. Wystarczy wskazać, że w obu zamontowano system obserwacji dookólnej, uniwersalny system samoosłony pojazdu SSP-1 Obra-3 i dwa gniazda po dwanaście wyrzutni granatów dymnych 902A Tucza. Pod wieloma względami jednak pojazdy różnią się od siebie. W PT-91M2A1 występuje system kierowania ogniem TIFCS-GS (Thermal Imaging Fire Control System – Gunner Sight) zamiast dziennego celownika działonowego TPD-K1 i nocnego TPN-1-49-23. W czołgu PT-91M2A2 zamiast przyrządu panoramicznego dowódcy VIGY-15 jest przyrząd obserwacyjno-celowniczy Safran PASEO. Ponadto A2 ma układ hunter-killer na bazie SAVAN-15 i PASEO, natomiast POD-72 Liswarta jest zapasowym dzienno-nocnym przyrządem dla dowódcy. Liswarta ma tryb hunter-killer ograniczony do przekazania kierunku celu dla działonowego.
Wielkokalibrowy karabin maszynowy kalibru 12,7 mm i wyrzutnie granatów dymnych kalibru 81 mm.
Liswarta jest przyrządem dwuokularowym, który pojawia się w miejsce poprzedników bez konieczności modyfikowania gniazda osadczego. W konstrukcji urządzenia zastosowano częściowo wspólny kanał optyczny, to jest obiektyw i dwa okulary, oraz wzmacniacz obrazu XD-4/XR-5. W każdej wersji pojazdu pojawią się te same cyfrowe środki łączności wewnętrznej i zewnętrznej zintegrowane z układem zarządzania walką BMS. W obu wersjach pozostawiono system ochrony wzroku Pandora.
Zarówno PT-91M2A1, jak i PT-91M2A2 dysponują koszem z tyłu wieży, który pozwoli na przewożenie dodatkowego wyposażenia na zewnątrz pojazdu. Może to być miejsce dla zestawu kamuflażu mobilnego, przeciwradiolokacyjnego i maskującego w podczerwieni Berberys, który ma być opcją przy modernizacji.
Po raz kolejny w przypadku jednego z programów należących do szeroko pojętej modernizacji sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej przychodzi zadać pytanie odnośnie do sensu jej podejmowania. Unowocześnienie Twardych do wersji PT-91M2A1 i PT-91M2A2 ma przynajmniej tymczasowo uzupełnić braki wojsk pancernych. Decyzję o zamknięciu programu wozu wsparcia bezpośredniego Gepard oraz powrocie do modernizacji T-72 i Twardych podjęto już jakiś czas temu. Nowa sytuacja polityczna stworzyła kolejne możliwości i wyzwania dla polskiego przemysłu obronnego.
Boki i tył kadłuba PT-91M2A2 mają dodatkową ochronę w postaci pancerza prętowego, który ma chronić czołg przed głowicami kumulacyjnymi, szczególnie groźnymi w terenie zurbanizowanym.
W oczekiwaniu na pozyskanie nowego czołgu z zagranicy – gdyż szanse opracowania własnej konstrukcji w najbliższej przyszłości wydają się bliskie zeru – modernizacja 232 Twardych może okazać się koniecznością. Będzie to szczególnie trudne i wymagać będzie dużych nakładów finansowych ze względu na zaniedbania, których dopuszczono się w czasie eksploatacji posiadanych egzemplarzy. Znaczny wpływ miał brak ciągłości politycznej w podejmowanych decyzjach, najpierw bowiem utrzymywano, że T-72 i PT-91 będą wycofywane i stopniowo zastępowane Gepardami. Nieoczekiwana wolta i podjęcie decyzji o modernizacji starszych konstrukcji wymaga jednak sporo pracy i czasu, a także środków finansowych. Do tej pory nie jest znany koszt modernizacji PT-91. Efektem zwrotu w podejściu do unowocześnienia starszych typów pojazdów była prezentacja czołgu PT-16 w 2016 roku i podczas kolejnego MSPO – PT-17. Tę konstrukcję promowano również jako szansę eksportową.
Należy pamiętać, że chociaż program modernizacji T-72 i Twardych jest ważny ze względy na konieczność wypełnienia braków w posiadanym sprzęcie pancernym, nie ma on charakteru priorytetowego. Może on mieć status programu przejściowego, nie zaś długoterminowych inwestycji.
Zobacz też: MSPO: Zmodernizowany BWR gotów do akcji?
W pierwotnej wersji artykułu pojawiły się błędne informacje na temat przyrządów obserwacyjno-celowniczych zainstalowanych w czołgu. W obecnej wersji błąd został poprawiony.
