Trudno mi oszacować, ile ukazuje się rocznie książek na temat historii III Rzeszy i jak wiele z nich jest dobrych, ciekawych, a co najważniejsze wnoszących pewną nowość do dotychczasowego stanu wiedzy. Wiem natomiast, że jedną z najciekawszych pozycji na temat historii Niemiec i Niemców w latach 1933–1945, którą udało mi się przeczytać w ciągu ostatniego roku, jest książka Petera Fritzschego.
Przez jednych uważane ze obrońców wolności i światowego pokoju, przez innych za imperialistów. Niezależnie od tego, jak są na świecie postrzegane działania i przedsięwzięcia Stanów Zjednoczonych, faktem jest, że do większości z nich na większą lub mniejszą skalę wykorzystywane są albo siły zbrojne, albo przynajmniej amerykańskie uzbrojenie używane przez inne państwa. Małgorzata Zachara – doktor nauk politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego – postanowiła zbadać i przedstawiać, jaką rolę w polityce zagranicznej USA odgrywa eksport uzbrojenia.
Powiem tak: kiedy zobaczyłem sam tytuł, oczy mi zapłonęły, jakbym zobaczył wydanie mitycznych i nieistniejących pamiętników Hitlera. Tak już mam, ale są regiony geograficzne, które wzbudzają – nie tylko we mnie – ogromną ciekawość. Poza Bałkanami należy do nich Kaukaz, kraina mało znana polskiemu Czytelnikowi, słabo opisana w polskiej historiografii. A szkoda!
W 2008 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona polityce zagranicznej Rosji. Zaprezentowane wówczas referaty postanowiono wydać w zbiorczej publikacji i w taki oto sposób po dwóch latach nakładem Wydawnictwa UJ pojawiła się „Polityka zagraniczna Federacji Rosyjskiej” pod redakcją pracowników naukowych krakowskiej Alma Mater, Lubomira Zyblikiewicza, Marka Czajkowskiego i Piotra Bajora.
Do określenia tej książki najlepiej chyba pasuje zwrot – podręcznik akademicki. Choć jest skierowana do szerokiego grona odbiorców, z tym mi się ona najbardziej kojarzy. Dosyć sztywny, konkretny język i bardzo bogaty materiał faktograficzny sprawiają właśnie, że wygląda na książkę dla studentów historii czy politologii.
Niezależnie od tego, czy graliśmy na giełdzie, spłacaliśmy kredyt za samochód, mieszkanie albo komputer, czy trzymaliśmy się od banków i pokrewnych instytucji finansowych z daleka, dosięgnął nas wszystkich. Jednych bardziej, innych mniej, ale po trochu dostało się każdemu. I jeszcze się dostanie, bo wprowadzona od nowego roku podwyżka podatku VAT jest jednym z jego skutków. O czym mowa? Oczywiście o globalnym kryzysie finansowym, który rozpoczął się w roku 2008, a jego końca nie widać.
Autor monografii dokonał selekcji instrumentów polityki zagranicznej, uzasadniając wybór na bazie ich dużego zróżnicowania w literaturze stosunków międzynarodowych, wyszczególniając instrumenty polityczne, militarne, ekonomiczne oraz instrument nadbudowy instytucjonalnej w postaci Organizacji Państw Amerykańskich. Okres, odnośnie którego dokonano analizy, to lata 1945–2000, chociaż co wynika z treści, większość przypadków dotyczy lat „zimnej wojny”, a przedział czasowy 1989–2000 może stanowić uzupełnienie w stosunku do całości.
Wszyscy znamy radzieckie KGB, polskie UB i SB czy rumuńską Securitate. Ale czy szanownemu Czytelnikowi mówi coś nazwa Ministerium für Staatssicherheit? Powinno. Te trzy dźwięczne jak cały język niemiecki wyrazy to nic innego jak pełna nazwa równie słynnej co tajemniczej NRD-owskiej Stasi, której legenda żywa jest po dziś dzień, a której rozmach w strzeżeniu zdobyczy rewolucji budzi podziw nawet w porównaniu do radzieckiego odpowiednika.
Zimna wojna jest jednym z najczęściej eksploatowanych tematów książek historycznych. Trudno się temu dziwić, ponieważ, choć toczone tylko za pomocą dyplomacji i wojen zastępczych, było to starcie dwóch największych mocarstw, jakie widział świat, z których każde miało wystarczającą ilość broni, aby zniszczyć całą Ziemię – kilkukrotnie.
Badacz stawiający sobie za cel całościowe i szczegółowe opisanie jakiejś kampanii – niezależnie od wojny, w ramach której się odbyła – podejmuje pracę, której nie zazdrościłby nawet Syzyf. Niemniej jednak, wciąż znajdują się kolejni autorzy tego typu prac.
