Posts tagged Rebis

Książka Andrewa Nagorskiego, amerykańskiego dziennikarza o polskim pochodzeniu, prezentuje amerykański punkt widzenia na rozwój partii nazistowskiej w Niemczech. W „Hitlerlandzie” Autor przedstawia sylwetki dziennikarzy i korespondentów amerykańskich, pracujących w placówkach niemieckich, ambasadorów (Williama Dodda i Hugh R. Wilsona) wraz z rodzinami oraz zwykłych obywateli amerykańskich, zachwyconych urokiem międzywojennego Berlina. Miasto to w latach 20. uchodziło za kulturalną stolicę Europy i przyciągało ludzi urokiem i atmosferą (nawet pomimo wielu problemów wewnętrznych kraju). Każdy, kto uważał się za człowieka światowego, musiał koniecznie odwiedzić stolicę naszych zachodnich sąsiadów.

„Wielkie złudzenie” to niespełna dwustustronicowy esej opowiadający o historii zjednoczonej Europy i polemizujący z ideą tworzącą jej fundament. Nie można go jednak zakwalifikować jednoznacznie ani jako eurosceptycznego w najpowszechniejszym znaczeniu tego słowa. Autor nie sprzeciwia się bowiem integracji europejskiej jako takiej, powiedziałbym raczej, że przeciwstawia się jej praktycznemu wdrożeniu i towarzyszącej temu hipokryzji historycznej.

Krzywdzące dla Autora byłoby uproszczenie problematyki zawartej w książce do odpowiedzi na pytanie, skąd w Europie wzięły się pomidory, a w Ameryce konie. Mann pełnymi garściami czerpie ze bogatego zbioru ciekawostek, ale nie dla taniego efekciarstwa. Służą one raczej do zilustrowania wywodu podpartego bogatą bibliografią i rozmowami z naukowcami – archeologami, antropologami, biologami, ekonomistami i specjalistami z zakresu historii rolnictwa.

Spisek polegać ma na tym, że pułkownik GRU Oleg Pieńkowski będzie przekazywał USA prawdziwe dane na temat słabości radzieckiego potencjału atomowego i na temat planów wobec Kuby, co spowoduje, że USA przestaną obawiać się ZSRR i nie zaatakują. Co więcej, Pieńkowski został wystawiony KGB przez kogoś z USA, ponieważ jego raporty były nie po myśli kompleksu wojskowo-przemysłowego, który czerpał ogromne zyski z wyścigu zbrojeń. Najcenniejszy w historii „zimnej wojny” szpieg pozyskany przez Amerykanów pracował na dwie strony? Teza godna Suworowa!

Aleksander Topolski nie stara się jednak na siłę kreować na bohatera. Wręcz odwrotnie. Ma się wrażenie, że w pewien sposób demitologizuje zdobywców Monte Cassino. Przedstawia ich jako zwyczajnych, młodych chłopców, z jednej strony pełnych dziecięcej ciekawości świata, a z drugiej już dojrzałych na skutek okropieństw wojny. Zamiast pouczać i przestrzegać Czytelnika, Autor pokazuje, że był wtedy zwykłym chłopakiem.

Tytułowe przełamanie pod Gorlicami–Tarnowem to zaledwie dwudziestostronicowy rozdział. Wobec tego, że w kolejnych częściach książki opisy działań armii austro-węgierskich ograniczają się do informacji o wydarzeniach u sąsiadujących związków 4. i 3. Armii, książka ta jest w zasadzie opisem działań 11. Armii niemieckiej (Mackensen) na froncie wschodnim wiosną i latem 1915 roku. Zresztą Czytelnik rozeznany w literaturze tematu dostrzeże niemiecką orientację DiNardo już po przejrzeniu bibliografii: mało w niej pozycji austriackich, niewiele też rosyjskich.

Sprawa „stanu wojennego” – jego przyczyn i konsekwencji – budzi i będzie budzić żywe reakcje w polskim społeczeństwie. Przewertowano już dziesiątki tysięcy zachowanych polskich dokumentów z tego okresu, w jakimś stopniu naświetlono postawę ówczesnych władz radzieckich, poznaliśmy kulisy reakcji amerykańskiego prezydenta i jego administracji oraz sojuszników z Paktu Północnoatlantyckiego. Niemniej jednak, nie wszystkie kwestie mogą być jeszcze dostatecznie wyjaśnione, choćby z powodu utajnienia dokumentów proweniencji wywiadowczej.

Wielu zna Tuchaczewskiego głównie z dokonań podczas wojny polsko-bolszewickiej. Nadal zresztą uważa się go za genialnego dowódcę. Suworow podaje dotąd nieznane – ale może trafniej: przemilczane – dokonania Tuchaczewskiego po wojnie z lat 1919–1920. Otóż „wielki wódz” Tuchaczewski w 1927 roku wysłał list do Stalina, w którym domagał się rozbudowania w ciągu dwóch lat między innymi lotnictwa, artylerii i wojsk pancernych do gigantycznych rozmiarów. Samych czołgów miało być ponad pięćset tysięcy, czyli więcej niż miały wszystkie kraje Europy razem wzięte.

Ktoś mógłby powiedzieć, że o niemieckiej okupacji powiedziano już wszystko. Być może – pytanie tylko, ile utrwaliło się w polskiej świadomości? Przeprowadzony nie tak dawno sondaż wskazał, że 30 procent Polaków nie ma pojęcia, kto zabił polskich jeńców w Katyniu, mimo iż owa zbrodnia pozostaje stale obecna w dyskursie historycznym i publicystycznym, a nawet kulturze i sztuce. W tej sytuacji można tylko spekulować, ilu Polakom mówią coś nazwy takie jak Palmiry, Piaśnica, Pawiak czy Michniów. Dobrze więc, że w czasach postępującej historycznej amnezji wydawane są takie książki jak „Zapomniany Holokaust”. Jeszcze lepiej, że napisał ją amerykański Autor z myślą o zachodnim Czytelniku, gdyż poziom tamtejszej wiedzy na temat realiów panujących w okupowanej Polsce bywa często zatrważający.

Budujący jest – paradoksalnie – fakt, że wprowadzenie w książce będącej oficjalną historią Igrzysk Olimpijskich nosi podtytuł „Zagrożenia natury etycznej”. Jeśli pominiemy wstępy autorstwa księżniczki Anny i samego Autora, właściwa część książki zaczyna się wypowiedzią słynnego Michaela Johnsona dotyczącą w głównej mierze dopingu. Ledwie stronę dalej David Miller ostrzega przed nadmierną komercjalizacją igrzysk oraz perspektywą zawodów tylko dla bogaczy, w których reprezentanci biedniejszych państw stanowiliby tylko mało wyraziste – jeszcze mniej niż obecnie – tło.