Posts tagged Rebis

Nauka historii w programie szkolnym jest pełna białych plam. Większość podręczników o wczesnym średniowieczu ogranicza się do wspomnienia o obaleniu Romulusa Augustusa, krótkiej wzmianki o Odoakerze, a następnie szybkiego przejścia do Karolingów. Najnowsza publikacja Petera Heathera „Odrodzenie Rzymu” wypełnia przynajmniej część tych luk.

Wydawnictwo Rebis po raz czwarty już wznawia książkę Laurence’a Bergreena „Poza krawędź świata” traktującą o pierwszej morskiej wyprawie dookoła ziemi. Autor, operując barwnym i soczystym językiem, przybliża Czytelnikowi losy Armady Molukańskiej i jej kapitana – od pierwszych prób organizacji wyprawy po dramatyczny powrót ocalałych członków załogi do Hiszpanii. Bergreen dzięki temu, że często odwołuje się do źródeł (głównie wspomnień Antonia Pigafetty), a także przytacza liczne ciekawostki, tworzy dzieło spójne i przy tym niemęczące w odbiorze. Autor nie skupia się jedynie na historii samej wyprawy Magellana, ale stara się też przybliżyć Czytelnikom codzienne życie członków załogi (zarówno kapitana, jak i chłopca okrętowego).

W latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku w Londynie pojawiła się kolekcja srebrnych późnorzymskich naczyń niewiadomego pochodzenia. Wartość skarbu Sevsa, nazwanego tak od imienia zawartego w inskrypcji na jednym z talerzy, oszacowano na ponad 200 milionów dolarów! Kolekcja miała sfałszowaną licencję eksportową z Libanu, co nie odstraszyło Spencera Comptona, markiza Northampton, od jej zakupienia i późniejszego wystawienia na aukcję. Gdy w 1990 roku dom aukcyjny Sotheby’s w Nowym Jorku próbował zlicytować srebra, z roszczeniami wystąpiły rządy Jugosławii (później roszczenia podtrzymywała Chorwacja), Węgier i Libanu.

Narracja dotycząca okresu odzyskiwania niepodległości skupia się zazwyczaj wokół Warszawy i Krakowa. Najczęściej patriotyzm w owym okresie jest utożsamiany z udziałem w kolejnych powstaniach. Takie pojmowanie historii przełomu XIX i XX wieku przez lata zdominowało sposób myślenia o wydarzeniach z tamtych lat. W „Nie tylko orężem. Bohaterowie wielkopolskiej drogi do niepodległości” Marek Rezler przedstawia specyfikę wielkopolskiej drogi do uniezależnienia się od zaborcy. Drogi opartej na pracy organicznej oraz charakterystycznym dla pozytywizmu podejściu do działalności na rzecz polskiego społeczeństwa.

Dzieje Polaków podczas drugiej wojny światowej to nadal olbrzymi i niezbadany obszar. Działania zbrojne rozsiały ich po olbrzymich przestrzeniach, utrudniając pracę dzisiejszych historyków, chcących choć w przybliżeniu opisać skomplikowane losy tych ludzi. Czasami do opisywania polskich losów zasiadają zagraniczni historycy, chcący przedstawić tę opowieść swym rodakom. Efekt ich pracy bywa zaskakujący.

Wiedeń ostatnich lat panowania cesarza Franciszka Józefa, miasto, w którym kosmopolityzm ścierał się z nacjonalizmem, w którym coraz bardziej zniedołężniały monarcha próbował wdrażać w życie idee ponadnarodowego państwa, jest faktycznym bohaterem tego obszernego opracowania. Na ten Wiedeń próbujemy spojrzeć oczami człowieka, który każdego dnia ponosił życiowe klęski. Chciał być malarzem i architektem, nie miał jednak dostatecznych zdolności. Chciał być myślicielem, stał się jednak kopistą cudzych idei. Banalna młodość miernoty.

Ponad 400 stron lektury mija błyskawicznie. Czytelnik wchłania treść jak gąbka wodę. Autorowi zdolności literackich odmówić nie można, snuje opowieść z dramatyzmem i swadą, nie pomijając pisania o rzeczach czasem przykrych, ale charakterystycznych dla ówczesnej brutalnej rzeczywistości. Na końcu jednak pojawia się pytanie, co nam z tej opowieści w głowie zostanie. W mojej ocenie – niewiele.

Już w przedmowie Autor zaznacza, iż praca ta nie ma stać się przewodnikiem turystycznym ani panegirykiem na cześć Mistry. Jako główny cel Runciman obiera zarysowanie dziejów stolicy despotatu Morei. Pierwszy rozdział poświęcony jest ogólnej historii Peloponezu, łatwo jednak można zauważyć, iż starożytność nie jest ulubionym okresem sir Stevena. Autor zdawkowo streszcza setki lat, akcentując głównie burzliwe dzieje związane z rzymskim podbojem, najazdem Wizygotów, a ostatecznie triumfem chrześcijaństwa, które zdaniem badacza wpłynęło na chwilowy upadek greckiej kultury.

Kiedy Winston Churchill, przemawiając w Fulton, wspomniał o żelaznej kurtynie, prawdopodobnie nie myślał, że jego metafora przybierze bardzo realną formę. Aby zapobiec ucieczkom z demoludów na Zachód, trzeba było czegoś więcej niż licznych patroli granicznych z psami tropiącymi – ludzie szukający wolności byli zbyt zdeterminowani. Dlatego pojawiły się doskonalsze metody uszczelniania granic państw socjalistycznych: zasieki, płoty z drutu kolczastego, pola minowe, a wreszcie automatyczne wieżyczki z karabinami maszynowymi przy murze berlińskim oraz nie tak dobrze znany z historii płot pod napięciem 5000 woltów w Czechosłowacji.

Biegu dziejów nie da się oszukać. Trąci to trochę historycznym determinizmem, ale pewne rzeczy prędzej czy później muszą nadejść. Gdy naprzeciwko siebie staje połykająca kolejne terytoria wschodząca potęga i dogorywające państewko, ograniczone praktycznie do murów jednego miasta, wynik starcia może być tylko jeden. Jak w ewolucji – silniejszy byt wypiera słabszy. Cesarstwo Bizantyńskie znikło w mrokach dziejów, by zrobić miejsce dla nowego dominatora w tej części świata – Imperium Osmańskiego. Jak doszło do tego, że po jednym z najświetniejszych organizmów państwowych średniowiecza pozostały tylko mury wiekowych świątyń i mające wybitnie pejoratywne znaczenie określenia „bizantynizm” i „bizantyński”?