Swego czasu Związek Radziecki nazwany został imperium zła i przyznać trzeba, że nie było to określenie bezpodstawne. Kraj ten kojarzył się ludziom z wieloma różnymi rzeczami, ale niewiele było pozytywnych. Wojny, czystki partyjne, czystki etniczne, powszechna bieda i wszechwładza policji politycznej. Czy można napisać baśń, która będzie działa się w tak przerażającej krainie?
Książka Williama Weira próbuje rozprawić się z niektórymi spośród zakorzenionych już od dłuższego czasu błędnych przekonań. W piętnastu rozdziałach przedstawia ich piętnaście: tło, źródło mitu, postać tegoż oraz faktyczny przebieg wydarzeń (niekoniecznie w tej kolejności). Autor jest Amerykaninem, skupia się więc na mitach – rozumianych oczywiście jako mylne przekonania – pokutujących w jego kraju. Łatwo to zrozumieć, trudno zresztą oczekiwać, by w jednej książce rozprawił się ze wszystkimi mitami z całego świata. Mamy więc Galileusza i Nerona, mamy Bastylię i „Protokoły Mędrców Syjonu”, ale także Paula Revere’a i Harry’ego Lassetera, w naszym kraju praktycznie nieznanych.
Najmniej znaną częścią II wojny światowej są działania wywiadów. Rozlokowani przed lub podczas niej agenci pełnili cichą służbę przez wiele lat po jej zakończeniu, co przyczyniło się do jeszcze ściślejszego utajnienia wielu dokumentów, potrzebnych historykom do napisania pełnej i obiektywnej historii II wojny światowej. Ta zasłona milczenia podnosi się wraz z upływem czasu, co inspiruje wielu pisarzy do próby zanalizowania roli wywiadów w tym strasznym konflikcie.
12 maja 2008 roku zgasła „najjaśniejsza gwiazda na tle okupacyjnej nocy” – Irena Sendlerowa, postać heroiczna, dzięki której możemy z dumą mówić o człowieczeństwie w realiach II wojny światowej. Nie dopuszczam do siebie myśli, iż ktoś z Czytelników nie zna choćby podstawowych informacji o życiu tej niezwykłej kobiety-legendy.
Cała akcja książki toczy się jednego dnia – 2 maja 1808 roku, kiedy to mieszkańcy Madrytu zbuntowali się przeciwko francuskim okupantom. Zryw nie miał odgórnego przywództwa – była to walka ludu, gdyż zarówno wyższe sfery, jak i zdecydowana część wojsk hiszpańskich pozostała bierna, nie chcąc narażać się na represje ze strony wojsk cesarskich.
Największą zaletą książki są wspomniane dwa rozdziały poświęcone Sierra Leone i operacjom w Ameryce Południowej. Cała reszta, chociaż też stoi na wysokim poziomie, była już opisywana wielokrotnie, jednak w żadnym przypadku nie jest to wada. „Jednostki specjalne w akcji” pozwalają czytelnikowi zapoznać się z całym spektrum działalności sił specjalnych od tych czysto wojennych, poprzez działania antypartyzanckie, aż po zadania bardziej policyjne czy wywiadowcze.
Tak się jakoś złożyło, że dawno nie było u nas książek z wydawnictwa Muza. Zaszczyt przerwania tego stanu rzeczy przypadł książce Michaela E. Haskewa „Jednostki elitarne II wojny światowej”. Książce – zdradźmy już teraz – zupełnie niezłej, ale raczej nie dla wszystkich.
Obserwując polskie życie społeczne, śmiało mogę zaryzykować stwierdzenie, iż „dzień bez wspomnienia PRL-u można uznać za dzień stracony”.
W tym przypadku tytuł jest nieco na wyrost – nie chodzi tu bowiem o zbrodniarzy w takim sensie jak Adolf Hitler czy Idi Amin, nawet nie o wyłącznie morderców, ale ogólnie: o przestępców, chociaż bardzo niepospolitych.
Jest to zbiór piętnastu krótkich (od jedenastu do piętnastu stron) biografii ludzi, których autorka uznała właśnie za owych najgroźniejszych dyktatorów, choć słowo to nie za bardzo współgra z treścią – no bo czy nie jest mimo wszystko lekkim nadużyciem nazywanie dyktatorem Heroda, Zulusa Czaki czy Czyngis-Chana?
