Posts tagged Demart

Od połowy lat dwudziestych Józef Stalin konsekwentnie budował podwaliny pod wprowadzenie dyktatury. Jednym z jej najważniejszych narzędzi był aparat bezpieczeństwa. Posłuszne i bezwolne narzędzie w rękach tyrana okazało się bardzo skuteczne w procesie likwidacji jego prawdziwych i domniemanych przeciwników. Tych wewnątrz państwa i tych, którzy zdążyli uciec za granicę. Nikt nie mógł się czuć bezpieczny, nawet ci, którzy jednego dnia byli myśliwymi – bo drugiego mogli się znaleźć w roli tropionej zwierzyny. Apogeum zbrodni osiągnięto w drugiej połowie lat trzydziestych, w okresie „wielkiej czystki”. I o tym jest książka Nikity Pietrowa, rosyjskiego historyka i działacza stowarzyszenia Memoriał.

Autor krok po kroku analizuje nie tylko to, w jaki sposób i po co powstały te właśnie oddziały, które miały się okryć tak mroczną sławą. Co ważne, Łukasz Gładysiak opisuje współzałożycieli, funkcjonariuszy i żołnierzy jako produkty reżimu, któremu służyli. Reżim ten był nie tyle okrutny i wyprany z jakiegokolwiek człowieczeństwa, ile był ogromną biurokratyczną machiną, w której krok po kroku cześć obywateli stawała się danymi statystycznymi. Tak samo działo się na podbitych terenach Europy. Autor pokazuje również – co bardzo ważne – drogi „karier” samych funkcjonariuszy SD i SS, członków Einsatzgruppen.

Wydawać by się mogło, że największe niebezpieczeństwo, z jakim mógł się zetknąć kurier w czasie marszu, to spotkanie z funkcjonariuszami służb granicznych. Owszem, ale z lektury wspomnień wyłania się także inny ważny, jeśli nie ważniejszy aspekt, mianowicie dobór właściwych, pewnych współpracowników na trasie. Należy sobie bowiem zdawać sprawę, iż w czasie pokonywania kolejnych odcinków szlaku niezbędna jest logistyka, a ta wiązała się z pomocą miejscowej ludności i po stronie węgierskiej, i po stronie słowackiej, i rzecz jasna po stronie polskiej.

Autor przedstawia 28 postaci. Na marginesie – dziwi brak wśród nich Janusza Radziwiłła, tego z „Potopu” Sienkiewicza. Nie przekonuje tłumaczenie, że objął urząd kilka lat przed przyjętą przez autora cezurą 1652 roku. To zbyt ważna postać w dziejach kraju, aby ją pomijać. Publikacja nie jest pocztem hetmanów, ale próbą biografii zbiorowej. Robert Jankowski przedstawia ich pochodzenie, kwalifikacje, okoliczności nominacji, sukcesy militarne i organizacyjne. Prezentuje także ich ocenę w oczach współczesnych i historyków.

Pleskot użył niecodziennej kompozycji dwóch typów narracji: zbeletryzowanej, przypominającej w formie powieść kryminalną, dzięki czemu Czytelnik ma poczucie obecności w samym środku wydarzeń, i zamiennie klasycznego tekstu popularnonaukowego. Całość pisana jest łatwym i przystępnym językiem, co powoduje, iż czyta się szybko i przyjemnie, w szczególności jeśli chodzi o treść napisaną w formie zbeletryzowanej.

Ostatni rozdział poświęcony jest współpracy wywiadowczej ze służbami innych państw. O ile współdziałanie z naszymi głównymi sojusznikami – Wielką Brytanią czy Francją – jest doskonale znane, o tyle już współpraca z wywiadem Cesarstwa Japonii, Finlandii czy Danii już nie. I za to należą się Autorowi brawa.

Na pierwszy rzut oka książka prezentuje się okazale, twarda oprawa i objętość prawie 400 stron przy formacie A4 robią naprawdę dobre wrażenie. W tym samym pozytywnym nastroju pozostajemy po pierwszym przewertowaniu „Nadziei i piekła”, kiedy to naszym oczom ukazuję się mnóstwo kolorowych materiałów ikonograficznych, w tym liczne mapy, statystyki, zdjęcia, portrety, plakaty, winiety, emblematy, odbitki pieczęci, odznaki… Imponująca liczba materiałów graficznych wynosząca ponad 1500 zdjęć oraz blisko 100 map i wykresów wzbudza szacunek dla mozolnej pracy Autora.

Jedną z najlepiej opracowanych części jest rozdział o armii polskiej za Zachodzie i Wschodzie w czasie II wojny światowej oraz armii PRL i Północnej Grupie Wojsk Radzieckich stacjonującej na terenie naszego kraju. Mamy tu schematy, mapy, uzbrojenie i sylwetki najważniejszych postaci. Autor również zadbał o opisanie historii życia gospodarczego i gospodarki okresu PRL i III RP. Przy tej okazji akcentuje ważne pytanie, które może się nasunąć niejednemu Czytelnikowi: dlaczego nie jesteśmy dziś bogaci?

Historia to nie tylko politycy, wojny, konflikty, dekrety, rewolucje i podobne rzeczy. Wiele z tych rzeczy było możliwych tylko, dlatego że ludzie dysponowali odpowiednimi środkami technicznymi do prowadzenia owych wojen czy dokonania odkryć geograficznych. A więc historia świata to także historia techniki. W XX wieku jednym z najważniejszych technicznych narzędzi ludzi stał się samochód.