W niedawnej recenzji wspomnień łotewskiego ochotnika w Waffen SS nadmieniłem już, iż ten aspekt historii wojskowości, a szczególnie historii armii niemieckiej jest prawdopodobnie najbardziej chwytliwym i poczytnym. Dzieję się tak, o dziwo, bez względu na to, jak często i pod jakim kątem jest wałkowany. Podobnie jest i tym razem. Miałem przyjemność zapoznać się z książką wydawnictwa Bellona z nowej serii : „Zbrodnicze dywizje SS”. Mowa tu o książce Ruperta Butlera o historii 12. Dywizji Pancernej SS „Hitlerjugend” w latach 1943–1945. Szczerze mówiąc, po ostatniej książce Butlera pod tytułem „Gestapo”, wydanej w 2006 roku, trochę się obawiałem kolejnej pracy tego angielskiego pisarza i dziennikarza specjalizującego się w tematyce III Rzeszy. Poprzednia pozycja nie przypadła mi specjalnie do gustu i okazała się bardzo słabą książką, choć pięknie wydaną. No ale mniejsza o tym. Przejdę do meritum.

Książka o historii Dywizji Pancernej SS „Hitlerjugend” jest przedrukiem jej oryginalnej angielskiej wersji. Pozycja, podobnie jak inne z tej serii, jest pięknie wydana, z mnóstwem bardzo ciekawych i świetnie dobranych zdjęć oraz mapek dopasowanych do treści danego podrozdziału, a nawet strony. Poza główną treścią znajdziemy tu biogramy najważniejszych postaci i dowódców z dziejów dywizji, takich jak Fritz Krämer, Hubert Mayer, Max Wűnsche, Kurt Mayer, Fritz Witt i innych. Znajduję się tu również biogramy osób z kierownictwa Hitlerjugend jak Artur Axmann i Baldur von Schirach. Część ta jest pożyteczna i przydatna, sprawia, że wyszczególnione osoby nie są tylko stopniem, imieniem i nazwiskiem. Poza biogramami zamieszczony został spis stopni Waffen SS, dokładny skład dywizji, do poziomu kompanii, spis przynależności dywizji do korpusów, armii oraz lista wszystkich dywizji SS oraz ich liczebności. No i byłbym zapomniał: krótka, selektywna bibliografia. Naprawdę krótka, bo zawiera kilkanaście pozycji. Książka została podzielona na osiem rozdziałów oraz wyżej wymienione dodatki, załączniki.

Na szczęście rozpoczyna się rozdziałem o historii, rozwoju i ekspansji Hitlerjugend. Narracja jest bardzo dobra, a samą treść dobrano w taki sposób, iż czytelnik wie, w którą stronę zmierza treść rozdziału. Nie jest to na szczęście opis wszystkiego, co łączy się tą paramilitarną, młodzieżową organizacją. Rozdział drugi skupia się na szkoleniu, metodach „tresury” i na propagandzie jakiej byli poddawani młodzi Niemcy. Ważne jest, iż autor nie szczędzi opisów, jak często te starania i namowy były nieskuteczne. Ciekawe zresztą, że przez jakiś czas osobą odpowiedzialną za wojskowe szkolenie młodzieży z ramienia Wehrmachtu był Erwin Rommel, który miał wiele nieprzyjemności z tego względu, że zwracał bardziej uwagę na szkolenie ogólnowojskowe niż ideologiczne. Ciekawostką jest fakt, iż w wielu regionach Rzeszy oficerów werbujących do dywizji porostu przepędzano. Często bywało tak, że werbownicy stosowali podstępy i groźby, aby zwiększyć liczebność żołnierzy. Kolejny, trzeci rozdział opisuje organizację dywizji. Następne to już główna część książki opisująca działania dywizji w Normandii, podczas bitwy o Falaise, w Ardenach i na Węgrzech. Opisy poszczególnych kampanii, w której uczestniczyła jednostka, zawierają najważniejsze jej etapy oraz najbardziej jaskrawe i najwięcej mówiące przykłady bohaterstwa, poświęcenia młodych żołnierzy. Dla alianckich żołnierzy był to fanatyzm, jednak dla tych młodych żołnierzy było to spełnienie świętego żołnierskiego obowiązku. Jednak autor nie szczędzi również przykładów jak często to poświęcenie i odwaga było bezcelowe. „Dzieci Hitlera” po prostu poświęcały życie bez celu i na darmo. Co ważne, nawet ich koledzy z bardziej doświadczonych jednostek SS zauważali ich męstwo, ale widzieli też bezsens tego poświęcenia.

Tłumaczenie jest dobre, poza kilkoma literówkami i błędem jak o puczu monachijskim w 1929 roku (strona 8) książka jest pod względem treści naprawdę przyzwoitą popularnonaukową, a raczej publicystyczną pracą. Czyta się ją przyjemnie i bardzo szybko. Powiedzmy szczerze, z tych 189 stron do czytania jest może 120. Na pewno poleciłbym tę pozycję osobom, które zaczynają interesować się tematem, a po jej przeczytaniu poleciłbym przestudiowanie takich książek jak prace generała Reynoldsa o I Korpusie Pancernym SS, Giudo Knoppa o Hitlerjugend i SS oraz kilku innych, które każdy zainteresowany historią wojskowości i III Rzeszy bez trudu znajdzie w księgarniach.

Rupert Butler, SS-Hitlerjugend. Historia 12. Dywizji Waffen SS 1943–1945, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2009, ss. 189
Przełożył: Sławomir Kędzierski
ISBN 978-83-11-11494-4
Okładka: twarda