„Sercem i myślą związani z Partią. Związek Młodzieży Socjalistycznej (1957-1976). Polityczne aspekty działalności” – Joanna Sadowska

Ostatnio miałem przyjemność zapoznać się z najnowszą pozycją ze „stajni” wydawnictwa TRIO, z serii o historii państw XX i XXI wieku („Afganistan”), tym razem przedstawię naszym Czytelnikom książkę Joanny Sadowskiej „Sercem i myślą związani z Partią. Związek Młodzieży Socjalistycznej (1957-1976)”. Jest to publikacja wpisująca się w inną, równie świetną serię wspomnianego wydawnictwa, pod zbiorczym tytułem: „W krainie PRL”. Tym chętniej sięgnąłem po lekturę tej najnowszej pozycji, ponieważ w swej biblioteczce mam już pozycję Joanny Kochanowicz „ZMP w terenie” – teraz w końcu posiadam także monografię następczyni organizacji młodzieżowej z początku Polski Ludowej.

Książka ma charakter jak najbardziej naukowy, zresztą cała seria to dzieła pracowników naukowych największych polskich uczelni i instytucji naukowych. Tym razem jest tak samo. Joanna Sadowiska jest absolwentką Uniwersytetu Warszawskiego, adiunktem w Instytucie Historii Uniwersytetu w Białymstoku, autorką książki „Ku szkole na miarę Drugiej Rzeczypospolitej. Geneza, założenia i realizacja reformy Jędrzejewiczowskiej” oraz wielu artykułów z tematyki historii społeczno-politycznych II RP i PRL. Recenzentami jej najnowszej książki byli znani wszystkim dr hab. Antoni Dudek i prof. dr hab. Jan Kofman.

Książkę wydano w taki sam sposób jak inne pozycje z tej serii, w miękkiej okładce z bardzo dobrym opracowaniem redakcyjnym. Niestety brakuje w publikacji zdjęć, nie licząc tego na okładce. Autorka podzieliła pracę na sześć rozdziałów, z których każdy na kilka podrozdziałów. Praca ma układ problematyczny, poruszono w niej takie problemy jak początki działalności ZMS, z uwzględnieniem jej poprzedniczki ZMP i innych pomniejszych organizacji, założenia ideowo-polityczne, „Zetemesowcy i ich organizacja” skupia się na opisie działalności młodzieżówki od wewnątrz wraz z jej rozwojem liczebnym. Kolejne rozdziały to opis relacji ZMS-u z rządzącą PZPR, jej działalności w środowisku młodzieżowym i rola w systemie społeczno-politycznym Polski w latach 1957–1976.

Jak już wspomniałem, narracja książki zaczyna się od poprzedniczek ZMS, czyli ZMP i innych organizacji, które powstawały bądź odgórnie z polecenia władz partyjnych, bądź samoczynnie z inicjatywy młodych działaczy w różnych środowiskach. Najciekawsze jest to, że autorka sięga po organizacje lewicowe – komunistyczne z czasów II Rzeczypospolitej takich jak Komunistyczny Związek Młodzieży Polskiej czy Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Joanna Sadowska zarysowuje dzieje tychże organizacji, losy jej najważniejszych członków i działaczy w czasie wojny i zaraz po jej zakończeniu, a na kolejnych kartach ze szczególną starannością, rzetelnością i szczegółowością poszczególne etapy rozwoju ZMS.

Odtwarza nie tylko najważniejsze informacje, których można by się spodziewać, czyli historię powstania, sylwetki najważniejszych postaci, formy działalności, wpływ partii, działaczy partyjnych i na czym skupiała się organizacja lub jak ją odbierano w społeczeństwie polskim. Czytelnik znajdzie tu również ciekawe opisy zawziętej rywalizacji między członkami ZMS a członkami jej poprzedniczki, przybierającej często formę otwartej wojny politycznej ze wszystkimi konsekwencjami. Co najważniejsze, autorka stara się przedstawić powody, dla których młodzi ludzie wstępowali do ZMS-u, jaką rolę takie przybudówki PZPR odgrywały w społeczeństwie ery PRL-u, jak je odbierano i jak traktowano przynależność do wszelakiego rodzaju organizacji społeczno-politycznych. Z tym że przynależność do tych organizacji nie sugerowała od razu ślepego posłuszeństwa władzom PRL. Dość charakterystycznie ukazało się to przy tak ważnych w historii kraju wydarzeniach jak rok 1956, wydarzenia marca 1968 czy 1970 roku, gdzie niejednokrotnie młodzi z opisywanej organizacji całym sercem poparli strajkujących kolegów – studentów czy robotników. Bywało również odwrotnie, co chyba nie powinno nikogo dziwić. Narracja nie opiera się tylko na „socjalistycznych” organizacjach, autorka przedstawia również działalność, współpracę lub rywalizację o wpływy w społeczeństwie, a raczej wśród młodzieży między członkami ZMS a organizacjami kościelnymi czy nawet harcerstwem.

Nie jest to książka łatwa w lekturze. Szczerze pisząc, jest dość trudna i skomplikowana. Nie można jej ot tak przeczytać, należy ją pożądanie przestudiować z tak oczywistych względów, jak przeplatanie się wątków czy poruszanie ważnych problemów społeczno-politycznych i socjologicznych. Niemniej jednak, polecę ją każdemu naprawdę zainteresowanemu historią Polski powojennej, ponieważ jak napisał w recenzji Antoni Dudek, „jest to pionierska praca”.

Autor: Joanna Sadowska
Tytuł: Sercem i myślą związani z Partią. Związek Młodzieży Socjalistycznej (1957-1976). Polityczne aspekty działalności
Wydawnictwo: TRIO
Rok: 2010
Liczba stron: 443
Okładka: miękka
ISBN: 978-83-7436-216-0