Rok 2009 jest dla Polski szczególny. Jest to dwudziesta rocznica Okrągłego Stołu, ale także siedemdziesiąta wybuchu drugiej wojny światowej oraz dziesiąta polskiej obecności w NATO. Wszystkie te wydarzenia są ze sobą w jakiś sposób powiązane. Gdyby nie druga wojna światowa, być może Polska nie dostałaby się pod władzę komunistów, z której wyswobodziła się właśnie w 1989 roku po ustaleniach Okrągłego Stołu i przeprowadzonych po nich wyborach z 4 czerwca. Obrano wtedy kurs na Zachód, a celami były NATO i Unia Europejska. Znalezienie się w zachodnich strukturach bezpieczeństwa zbiorowego stanowiło koniec pewnego bardzo ważnego etapu transformacji. 2009 jest więc rokiem, w którym można pokusić się o oceny dwudziestolecia pełnej niepodległości Polski.

Taki właśnie cel przyświecał autorce książki „Rzeczpospolita III i pół”, która postanowiła przeprowadzić na tę okoliczność pięćdziesiąt wywiadów z osobami z różnych środowisk na temat tego, jak widzą ostatnich dwadzieścia lat. Sylwia Milan jest pracującą w Londynie dziennikarką magazynu „Cooltura”, gdzie prowadzi przegląd prasy brytyjskiej. Jest także autorką innych książek, również zbiorów wywiadów, z politykami czy artystami w rolach głównych.

Z racji ilości przeprowadzonych wywiadów i ograniczonej objętości książki większość z nich jest krótka, składa się przeważnie z kilku ogólnych pytań i jedynie w kilku wypadkach są to dłuższe rozmowy. Wynika to z tego, że autorkę interesowały tylko dwie rzeczy: spojrzenie rozmówców na najnowszą historię Polski oraz ich stosunek do obecności ludzi młodych w polityce. Autorka sama jest osobą młodą i stawia się w roli niejako przedstawiciela swojego pokolenia, pytając starszych, bardziej doświadczonych o to, jaką rolę pełnią obecnie młodzi ludzie w polityce i w ogóle w życiu publicznym w kraju. Jaką pełnią, a jaką powinni pełnić, bo ogólna konkluzja w tym zakresie nie jest zbyt pozytywna.

Z drugiej strony wszyscy mają widoki na poprawę tej sytuacji, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę młodą polską emigrację do krajów UE, gdzie Polacy często odnoszą sukcesy, a co ważniejsze: nie tylko nie zapominają o swoim kraju, ale dzięki zdobytemu na Zachodzie doświadczeniu chcą przyczyniać się do jego rozwoju. I to nie tylko z powodów finansowych, ale także tych niematerialnych. Przynajmniej sami tak twierdzą w rozmowach z autorką, a jak będzie, czas pokaże.

Lepiej wypada ocena osiągnięć Polski w czasie tych dwudziestu lat. Oczywiście jeśli wśród rozmówców występują osoby od siebie tak różne jak Wojciech Jaruzelski, Aleksander Kwaśniewski, Jerzy Urban, Włodzimierz Cimoszewicz z jednej strony i Jarosław Kaczyński, Antoni Dudek Zbigniew Romaszewski czy Rafał Ziemkiewic z drugiej, to ich oceny będą się od siebie różniły i to bardzo. A nie są to wszystkie znane postaci. Autorka przepytała wszystkich byłych prezydentów i premierów, a także wielu parlamentarzystów i komentatorów życia publicznego. Znajdziemy tam cały przekrój polskiej sceny politycznej. Uzupełniają to wywiady ze wspomnianymi już znaczącymi przedstawicielami polskiej emigracji w Londynie.

Opinie głoszone przez rozmówców są tak różne jak oni sami. Jedne są ostre, inne bardziej stonowane i wyważone. Tym, co je dzieli w większości wypadków, jest stosunek do porozumień Okrągłego Stołu oraz rozliczenia z epoką socjalizmu i ludźmi, którzy służyli tamtemu systemowi. Łączy je natomiast pozytywny, choć w niektórych przypadkach jedynie umiarkowanie, stosunek do osiągnięć III RP. Choć oczywiście inaczej będzie to wyglądało w przypadku Jarosława Kaczyńskiego, który chciał ją zmienić na IV, a inaczej w przypadku Aleksandra Kwaśniweskiego, który był jej prezydentem przez dziesięć lat i wprowadził ja do NATO i UE. Choć krótkie, wywiady te stanowią ciekawy zbiór wypowiedzi pochodzących ze wszystkich liczących się środowisk politycznych i mogą być dla czytelnika takim odniesieniem, jeśli chodzi o ich poglądy na omawiane tematy. W natłoku medialnych informacji można bowiem często się pogubić w tym, co kto naprawdę myśli czy powiedział.

Na temat technicznej strony wydania książki nie mam do powiedzenia nic ciekawego. Bo nie jest chyba powodem do chwalenia to, że w tekście nie ma błędów czy literówek. Taka powinna być norma, jeśli chodzi o takie wydawnictwo jak Red Horse. I dobrze się dzieje, że Red Horse normę tę w pełni realizuje.

Książka nie stanowi na pewno żadnego przełomu na polskim rynku wydawniczym. Z okazji rocznic, o których pisałem na wstępie, ukaże się pewnie jeszcze kilkanaście innych pozycji odnoszących się do tego samego tematu. Być może nawet część z nich będzie lepsza. Ta jednak może przyciągnąć czytelników kompleksowością w prezentowanym wachlarzu postaw oraz ciekawymi pytaniami na temat roli młodego pokolenia i tego, co może – co powinno – zrobić dla Polski.

Sylwia Milan, „Rzeczpospolita III i pół”
Wydawnictwo: Red Horse, Lublin 2009
ISBN: 978-83-60504-78-9
wymiary: 125 x 195 mm
liczba stron: 424
oprawa: miękka