Luzacki nerd pochodzenia francusko-pakistańskiego zwraca się do FBI z propozycją wspólnej operacji mającej na celu złapanie rosyjskiego szpiega w Nowym Jorku. W dodatku kontakt z owym szpiegiem został nawiązany przez jego rodziców, którzy od lat dostarczali Rosjanom różne materiały, współpracując przy tym z amerykańskim kontrwywiadem. Tak mógłby wyglądać pomysł na średniej klasy powieść szpiegowską, ale to wydarzyło się naprawdę kilka lat temu, a teraz wspomniany nerd Naveed Jamali postanowił podzielić się wspomnieniami z Czytelnikami z całego świata.
Książkę czytało się fantastycznie, napisana została z humorem, okraszona anegdotami, właśnie tak, jak zrobiłby to współczesny młody człowiek opowiadający znajomemu, co mu się przytrafiło. Myślę, że duża w tym zasługa drugiego autora, a także tłumacza, dzięki któremu tekst jest równie dobry po polsku. Czytelnik dostaje do rąk książkę, którą czyta się bardziej jak powieść szpiegowską z elementami humoru niż prawdziwą relację z poważnej operacji amerykańskiego kontrwywiadu. „Poważnej” nie w sensie jej skali i znaczenia dla narodowego bezpieczeństwa USA, ale prowadzonej na poważnie.
Tylko właśnie ten element humorystyczny mnie męczy. Relacja Jamailego zaprzecza wszystkiemu, co znamy z innych książek o tematyce wywiadowczej, i widzę trzy możliwe wyjaśnienia. Pierwsze jest takie, że służby specjalne obu mocarstw zeszły na psy. Drugie oznacza, że w tym akurat wypadku mieliśmy przypadkowo do czynienia z jednymi z najgorszych agentów. Lub też wszystko zostało podkolorowane na potrzeby książki. Nie jest dla mnie normalną sytuacja, w której rosyjski szpieg działający jako dyplomata akredytowany przy ONZ przez kilka lat spotyka się ze swoim informatorem w publicznych miejscach, zamiast korzystać ze skrzynek kontaktowych czy innych bezpieczniejszych metod przekazywania wiadomości. Z drugiej strony nie jest normalne, że agentka FBI zostawia w domu tegoż informatora i podwójnego agenta opakowanie po podpaskach, przez co dekonspiruje operację przed jego żoną. Wreszcie jak to w ogóle możliwe, że FBI rozpoczyna całą operację i później ją modyfikuje na prośby, zachęty i nalegania swojego kontaktu? Kto tam w końcu jest od podejmowania takich decyzji: wyszkoleni agenci kontrwywiadu czy kierujący się własnymi celami komputerowiec marzący o karierze w wywiadzie?
Nie wspominając o tym, że od czasu operacji minęło dopiero kilka lat, a skoro już powstała na ten temat książka, oznacza to bardzo niski stopień jej tajności lub wręcz jego brak, a co za tym idzie – Czytelnik na pewno domyśli się, że nie może chodzić o nie wiadomo jak wielkiego szpiega. Szpiega, któremu z początku bardziej zależało na darmowych książkach niż zdobywaniu tajnych informacji, które zostały mu dopiero podsunięte przez głównego bohatera.
Mam nadzieję, że nie pomyśleliście w tym momencie, iż wydana przez Znak książka jest słaba. Wręcz przeciwnie, jest bardzo dobra, a jedyne moje wątpliwości dotyczą rzetelności przedstawionych przez Autora faktów i nadania im zbyt wielkiej wagi w stosunku do tego, ile naprawdę znaczyły. Z drugiej strony: można się z niej dowiedzieć paru ciekawych rzeczy choćby o metodach werbunkowych do US Navy i kilku innych sprawach.
Książka pozostawiła po sobie pozytywne wrażenia, trudno się było od niej oderwać. Akcja toczy się wartko, przenosząc Czytelnika ze spotkania ze szpiegiem w Hooters na spotkanie z FBI w innym fast fordzie, następnie na rajd nowojorskich maniaków samochodowych i do wygodnych biur na Harwardzie. Liczne dialogi i dosyć zabawne komentarze Autora sprawiają, że czytało się jeszcze przyjemniej. „Jak złapać rosyjskiego szpiega” z pewnością nie wejdzie do kanonu literatury szpiegowskiej, ale Czytelnik spędzi przy niej wiele miłych chwil, co powinno być wystarczającą zachętą do sięgnięcia po tę pozycję.
Naveed Jamali, Ellis Henican – „Jak złapać rosyjskiego szpiega”. Przekład: Mariusz Gądek. Znak literanova, 2015. Stron: 368. ISBN: 978-83-240-3508-3
