1 marca prezydent Rosji Władimir Putin w orędziu o stanie państwa ogłosił zwiększenie potencjału wojska. Zaprezentował nowy typ pocisku manewrującego zdolny pokonać każdy rodzaj obrony przeciwrakietowej, pochwalił się modernizacją uzbrojenia wszystkich rodzajów sił zbrojnych i podkreślił gotowość do użycia broni jądrowej do odparcia ataku. Podobne wystąpienia są jedynie przeznaczonym na użytek mediów i społeczeństwa rezultatem końcowym licznych planów i analiz powstających w zaciszach gabinetów. Dzięki grupie badaczy skupionych wokół Akademii Marynarki Wojennej i wydawnictwu PWN także polscy Czytelnicy dostali szansę zapoznania się z podstawami rosyjskiej strategii wojskowej.
Autorami są profesorowie Piotr Mickiewicz i Tomasz Szubrycht (obecny rektor AMW), doktor Henryk Sołkiewicz oraz doktoranci Daniel Kasprzycki i Cezary Pawlak. Wszyscy obecnie lub w przeszłości związani z Akademią Marynarki Wojennej, a niektórzy także pełniący służbę w polskiej Marynarce Wojennej. Takie pochodzenie Autorów i logo PWN powinny być rękojmią wysokiego poziomu merytorycznego opracowania.
I tak jest w rzeczywistości. W dziewięciu rozdziałach przedstawiono uwarunkowania historyczne i prace teoretyczne, które wpłynęły na rosyjską politykę w dwudziestym pierwszym wieku. Przedział czasowy jest umowny, a za punkt wyjściowy przyjęto objęcie władzy przez Władimira Putina na początku 2000 roku. Książka jest wybitnie naukowa i ma układ chronologiczno-problemowy. Zaczyna się przedstawieniem rosyjskiej i radzieckiej myśli strategicznej do końca dwudziestego wieku, a w kolejnych rozdziałach Autorzy analizują przeobrażenia z lat 2000–2008, gdzie elementem zamykającym jest wojna z Gruzją. Następnie znajdziemy analizę próby zwiększenia roli soft power w rosyjskiej strategii za czasów Dmitrija Miedwiediewa i prowadzonych w tym czasie prac teoretyków wojskowości. Wreszcie dochodzimy do czasów najbardziej współczesnych, w których przeprowadzone reformy sił zbrojnych i nowa myśl wojskowa zostały z sukcesem zdyskontowane w czasie inwazji na Ukrainę.
W książce przedstawiono nie tylko reorganizację i modernizację sił zbrojnych, ale również prace teoretyczne nad sposobem wykorzystania potencjału militarnego. I jest to zdecydowanie najciekawsza część omawianej pracy. Zaprezentowano w niej dwie przeciwstawne koncepcje, z której pierwsza była niejako kontynuacją myśli radzieckiej o dominującej roli broni jądrowej i masowych sił zbrojnych, a druga twórczo bazowała na koncepcjach i doświadczeniach z konfliktów toczonych przez Stany Zjednoczone od 1990 roku i zakładała szersze wykorzystanie broni precyzyjnej, działania specjalne w połączeniu ze smart power na arenie międzynarodowej. Inwazja na Ukrainę była próbą i ostatecznym potwierdzeniem słuszności przyjętych rozwiązań.
Bazując na rosyjskich materiałach źródłowych, Autorzy opisują rolę potencjału militarnego w ogólnej koncepcji strategicznej państwa. Dodatkowo omawiają dokumenty planistyczne innych polityk powiązanych z wojskową. Wnioski są nie tylko omawiane w tekście, ale także dla większej przejrzystości przedstawiane w formie licznych tabel. Przy okazji wspomnianych dokumentów znalazłem jedyną w książce rzecz, która można było zrobić lepiej. Mianowicie zdarza się, że rosyjskie tytuły pozostały nieprzetłumaczone lub zrobiono to w innym miejscu niż pierwsze użycie danego dokumentu, lub też po przetłumaczeniu później powracano do pisowni cyrylicą. Osobom nieznającym języka rosyjskiego utrudnia to zrozumienie przekazu. Inne uchybienia, jak niewłaściwy przypis na początku aneksów czy zbyt mała czytelność niektórych schematów (mała czcionka w połączeniu z małym kontrastem tekstu) nie wpływają znacząco na całość pracy.
Jak wspomniano, jest to książka naukowa wyposażona w odpowiedni aparat, ale też operująca specyficznym suchym językiem. Jej lektura kojarzyć się może z podręcznikiem akademickim i z pewnością nie każdemu przypadnie do gustu. Jej wartość poznawcza jest jednakże tak duża, że warto zadać sobie trud jej przeczytania.
Jest to praca kompleksowo ukazująca uwarunkowania i metody realizacji rosyjskiej polityki zagranicznej przy użyciu środków wojskowych. Omówiono w niej najważniejsze rosyjskie dokumenty planistyczne i na ich tle przedstawiono realne działania zmierzające do wypełnienia zapisów ze strategii. Cennym uzupełnieniem jest udokumentowanie przekształceń organizacyjnych i sprzętowych rosyjskich sił zbrojnych – chociaż tutaj w większości posłużono się gotowymi opracowaniami innych autorów. Ogółem książka ma wiele walorów i ze względu na położenie geopolityczne Polski oraz niespokojne czasy, w których się znajdujemy, zasługuje na zainteresowanie szerokiego grona odbiorców.
Piotr Mickiewicz, Daniel Kasprzycki, Cezary Pawlak, Henryk Sołkiewicz, Tomasz Szubrycht – „Rosyjska myśl strategiczna i potencjał militarny w XXI wieku”. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018. Stron: 336. ISBN: 9788301196899.
