Nieśmiertelna, wiecznie żywa i obecna w publicystyce, literaturze pięknej, naukowej i popularnonaukowej, również filmowcy i scenarzyści seriali nie dają nam o niej zapomnieć. Historia Rzymu, Grecji, Egiptu. Również ja miałem – i nadal czasem mam – okres fascynacji starożytnością, pamiętam nawet, że chciałem pisać pracę magisterską o tym okresie. Studia, kierunki badawcze i zainteresowania poszły inną drogą, miłość do historii starożytnej nadal jednak pozostała.

Tym chętniej przeczytałem, niemal jednym tchem, najnowszą książkę znanej każdemu profesor Marii Jaczynowskiej i jej wychowanka, doktora Marcina Pawlaka, o historii „Starożytnego Rzymu”. Niniejsza książka ukazała się nakładem wydawnictwa TRIO w bardzo ładnym i starannym wydaniu z mnóstwem świetnie dobranych zdjęć, rycin i map. Dodatkowo autorzy zamieścili indeks nazwisk i nazw geograficznych, zestawienie najważniejszych dat – kalendarium, spis cezarów z najważniejszymi ich dokonaniami – oraz słownik pojęć i terminów. Opracowanie edytorskie na najwyższym poziomie.

Autorzy podzielili pracę na siedem części, z których każda ma kilka rozdziałów, w których przedstawiono dzieje Rzymu ab urbe condita do śmierci Justyniana Wielkiego w 565 roku. Książka rozpoczyna się wstępem prof. Jaczynowskiej i dra Pawlaka. Dlaczego o tym wspominam? Otóż książka ukazała się już po śmierci współautorki, która zmarła nieoczekiwanie 21 lutego 2008 roku. Wstęp zdążyła jednak napisać, ale nie jest to zwykły wstęp. Otóż nestorka polskich starożytników oprócz przedstawienia celów i założeń przyjętych przy pisaniu książki napisała swój mały rys biograficzny, w którym przedstawia swoją drogę historyka i naukowca, bezcenny ślad i cenne źródło.

Autorzy przyjęli dla książki układ chronologiczno-problemowy, od początków opisując dzieje Rzymu królewskiego, republiki i cesarstwa. Książka, mimo iż wydaje się kolejnym podręcznikiem akademickim i na pewno za taki można go uważać, napisana jest bardzo dobrze, z namysłem i dbałością o Czytelnika, zarówno laika, jak i „zaprawionego w boju” z książką historyczną pasjonata lub historyka. Autorzy rozdział po rozdziale, podrozdział po podrozdziale opisują jasno i przejrzyście dzieje Rzymu, polityczne, wojskowe, gospodarcze, finansowe i kulturalne; ekspansję militarną i cywilizacyjną, przemiany polityczne państwa, religii, stronnictw politycznych, dzieje cezarów i ich rządów. Czytelnik dostaje całościowy obraz dziejów wiecznego miasta i Imperium Romanum w danym okresie; oczywiście niektórzy mogą mieć niedosyt informacji, ale to w końcu synteza, która pogłębia ciekawość i może zachęci do dalszej lektury. W przeciwieństwie do niektórych syntez lub podręczników akademickich Czytelnik nie jest zalewany faktami, datami i nazwiskami, co uprzyjemnia lekturę, choć wartość merytoryczna książki pozostaje na tym samym, niezmiennym wysokim poziomie. Układ treści, jak i dobór faktów sprawiają, że czyta się przyjemnie i płynnie, nawet jeśli niektóre zagadnienia wydają się mniej ciekawe niż reszta. Autorzy ponadto uwzględniają najnowszy stan badań nad dziejami starożytnego Rzymu polskich, jak i zagranicznych historyków.