Wszyscy wiedzą, kim była Kleopatra. Chociaż w historii Egiptu było kilka postaci o tym imieniu, to kobietą, o której się mówi po prostu Kleopatra – bez żadnego przydomku – była królowa Kleopatra VII Wielka i to o niej jest niniejsza książka. Autorstwa amerykańskiego historyka, w Polsce ukazała się nakładem wydawnictwa Bellona w serii biografie, przedstawiającej wielkie postaci, które zapisały się w historii albo czynami chwalebnymi i przynoszącymi wielkie korzyści ich narodom, albo klęskami, które na nie sprowadzały.
Panowanie Kleopatry przypadało na bardzo burzliwy okres w dziejach starożytności, którego cechą szczególną była gwałtowna ekspansja Rzymu we wschodnim rejonie basenu Morza Śródziemnego. Jednym z ostatnich państw, które kolonizacji się jeszcze opierały był Egipt rządzony przez królów z dynastii Ptolemeuszy. Utrzymywał swoją niepodległość z większym lub mniejszym powodzeniem, szczególnie, jeśli chodzi o jego odległe prowincje. Osobą, która starała się odbudować dawną potęgę Egiptu, była właśnie Kleopatra VII, która przez kilkanaście lat panowania odniosła na tym polu znaczące sukcesy.

O tym właśnie jest książka „Kleopatra i jej rządy”. Opowiada historię królowej od narodzin aż do śmierci. A było to życie niezwykłe, bo przeplatało się z żywotami innych wielkich postaci ówczesnej epoki, między innymi trzech rzymskich władców: Juliusza Cezara, Marka Antoniusza i Oktawiana. Chociaż ostatecznie – pomimo początkowych sukcesów – jej misja zakończyła się niepowodzeniem, śmiercią i oddaniem Egiptu pod władzę Rzymu, to zapoczątkowała legendę o niezwykłej królowej, która trwa aż do czasów współczesnych.

Opisywana książka jednak nie do końca jest zwykłą biografia egipskiej królowej. Źródła na temat jej życia są na tyle skąpe, że autor postanowił uzupełnić je innymi informacjami na temat czasów, w których żyła Kleopatra, a także o wszystkie inne rzeczy, które stanowią tak zwany kontekst dla opowiadanej historii. Poznamy więc nie tylko życie samej władczyni, ale także historię całego – wywodzącego się od Aleksandra Wielkiego – rodu Ptolemeuszy. Autor ukazuje też niezbędne do zrozumienia całej historii wydarzenia i postaci z historii Rzymu, a także innych, licznych okolicznych państw, które wpływały bezpośrednio lub pośredni na losy Egiptu. Na dobrą sprawę historia życia Kleopatry i jej rządów stanowi zaledwie połowę książki, a resztę stanowią tego rodzaju opisy pomocnicze na poboczne tematy. Nie jestem więc pewien, czy tytuł książki został dobrany odpowiednio do jej treści. Bardziej odpowiednie było by coś w stylu „Egipt w czasach Kleopatry”, niż przedstawienie książki jako samej tylko biografii królowej.

Tak więc poza żywotem królowej poznajemy także historię jej rodu, organizację państwa Ptolemeuszów, historię Aleksandrii, która pomimo bycia stolicą Egiptu tak naprawdę była jednym z greckich polis – państw-miast. Całość uzupełnia rozdział poświęcony obecności Kleopatry w kulturze czasów późniejszych, aż do dzisiaj. Są także i dodatki: wkładka ze zdjęciami, krótkie biogramy postaci ważnych dla życia Kleopatry, wykaz wszystkich Ptolemeuszy oraz słowniczek wybranych terminów egipskich i greckich.

Od strony merytorycznej nie można mieć zastrzeżeń, choć czasami ma się wrażenie, że autor poszedł w niektórych miejscach na łatwiznę. Muszę jeszcze wyjaśnić, że książka ma taką formę, iż najpierw następuje opowiadanie autora, które następnie jest uzupełniane odpowiednimi tekstami źródłowymi. I tak podczas czytania okazuje się, że duże fragmenty tekstu pochodzącego od autora to tak naprawdę powtórzenia z tekstów źródłowych, niekiedy tylko nieznacznie zmienione, ale często także całe zwroty, opisy powtórzone są dokładnie słowo w słowo. Gdyby autor nie zdecydował się na ten zabieg, ta i tak niewielka w sumie – jak na bogatą tematykę, którą porusza – książka byłaby jeszcze mniejsza. Specjalistą od tego okresu historii nie jestem, ale na tyle, na ile się znam, błędów merytorycznych nie znalazłem, jednak powtórzyć muszę raz jeszcze, że jak na tak ciekawą i obszerną tematykę, ma wyjątkowo małą objętość i stanowić może jedynie pierwszy etap dla kogoś, kto chce poznać bliżej opisywane w niej kwestie.

Od strony redakcyjnej nie mam żadnych zastrzeżeń. Książka została wydana na dobrym papierze, nie ma w niej błędów edytorskich, a korekta nie przepuściła chyba żadnej literówki. Całość została oprawiona w estetyczną, twardą okładkę.

Podsumowując, jest to solidna, ale nie wybitna pozycja opisująca życie Kleopatry VII oraz Egiptu w jej czasach jako całości. Jest solidna, ale nic ponad to, nie wyróżnia się ani wielką ilością zawartych w niej informacji, ani błyskotliwym sposobem pisania, ani niczym innym. Jest idealnie przeciętna. Stanowić może wstęp dla kogoś, kto chciałby się zainteresować historią starożytną albo potrzebuje jedynie podstawowych informacji na ten temat. Reszta czytelników może sobie ją darować.