Monografia „Kobiety, Obronność, Bezpieczeństwo. Aspiracje oficerów-kobiet a doskonalenie zawodowe żołnierzy” por. dr inż. Iwony Szkudlarek została wydana przez Wydawnictwo Naukowe Kontekst po raz pierwszy we wrześniu 2024 roku w Poznaniu. Na koniec kwietnia br. w sprzedaży pojawi się drugie wydanie książki.
Tematyka pracy mieści się w obszarze dwóch dyscyplin naukowych: nauki o bezpieczeństwie oraz historii wojskowości polskiej i dotyczy służby wojskowej kobiet. Autorka przedstawia w opracowaniu aspekty historyczne, teoretyczne i praktyczne związane z aspiracjami kobiet, doświadczeniami historycznymi służby kobiet w strukturach Sił Zbrojnych, przeszłym (w II RP) i aktualnym (w III RP) stanem prawnym oraz obecnym postrzeganiem służby wojskowej kobiet przez nie same oraz przez otoczenie.
Monografia będzie bardzo użyteczna dla kierowniczej kadry Sił Zbrojnych, dowódców jednostek wojskowych i pododdziałów, wykładowców i podchorążych akademii wojskowych, nauczycieli edukacji dla bezpieczeństwa oraz w przyszłości, nauczycieli przedmiotu, który będzie następcą przysposobienia obronnego. Wypełnia dotychczas istniejące białe plamy w świadomości historycznej polskiego społeczeństwa, w tym w świadomości historycznej kadry wojskowej. Ze względu na dużą uniwersalność rozważań książka może być skierowana do stosunkowo szerokiego grona odbiorców.
Praca rozpoczyna się wstępem, w którym autorka wprowadza czytelnika w problematykę wojskowej służby kobiet, ich aspiracji, motywów podjęcia służby i prezentuje główny problem badawczy oraz szczegółowe problemy badawcze.
Iwona Szkudlarek – Kobiety Obronność Bezpieczeństwo. Aspiracje oficerów-kobiet a doskonalenie zawodowe żołnierzy. Kontekst, 2024. Stron: 230. ISBN: 978-83-66476-94-3.
W rozdziale pierwszym omówiono i dokonano analizy aspiracji zawodowych kobiet, uwarunkowań tych aspiracji oraz przedstawiono możliwe formy ich realizacji.
W rozdziale drugim autorka zebrała i usystematyzowała wiedzę dotyczącą dotychczasowego udziału polskich kobiet w siłach zbrojnych od średniowiecza do 2022 roku bazując na 97 pozycjach bibliograficznych. Poruszono udział kobiet w Legionach Polskich, w tym w Żeńskim Oddziale Wywiadowczym I Brygady, w Polskiej Organizacji Wojskowej, w Ochotniczej Legii Kobiet w latach 1914-1922 oraz w Pomocniczej Służbie Kobiet w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie i Służbie Zwycięstwu Polski oraz w Wojskowej Służbie Kobiet w Związku Walki Zbrojnej / Armii Krajowej. Ze względu na brak pamięci instytucjonalnej oraz braki w świadomości historycznej społeczeństwa i kadry wojskowej, w tym dowódców, w zakresie doświadczeń wojskowej służby kobiet, skutkujące ograniczeniami mentalnymi, ten rozdział jest bardzo ważną i bardzo użyteczną częścią pracy. Treść rozdziału może być z powodzeniem wykorzystywana jako podstawa do prowadzenia zajęć z podchorążymi oraz w ramach szkolenia uzupełniającego kadry w celu przełamania panujących stereotypów.
W rozdziale trzecim scharakteryzowano formy doskonalenia zawodowego oficerów prowadzone w Akademii Sztuki Wojennej w zakresie kursów kwalifikacyjnych i studiów podyplomowych.
W rozdziale czwartym autorka przedstawiła wyniki badań społecznych dotyczących poziomu i rodzaju aspiracji oficerów-kobiet, motywów wyboru zawodu oficera, ukierunkowani zawodowych i preferowanej przez nie ścieżki kariery, przeprowadzonych na próbie 97 respondentek, w tym 10 ekspertek, z którymi przeprowadziła wywiad pogłębiony. Wnioski z tych badań powinny być adresowane bezpośrednio do gremiów decyzyjnych na poziomie Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Sztabu Generalnego WP. W przypadku wykorzystania tych wniosków przy modelowaniu służby żołnierzy-kobiet w aktach prawnych i przepisach niższego rzędu oraz w codziennym funkcjonowaniu jednostek wojskowych istnieje duże prawdopodobieństwo, graniczące z pewnością, powiększenia potencjału Sił Zbrojnych.
W podsumowaniu autorka oceniła stopień realizacji problemów badawczych i weryfikację przyjętych hipotez. Przedstawiła również propozycje zmian w systemie doskonalenia zawodowego żołnierzy zawodowych SZ RP w celu realizacji kariery zgodnie z aspiracjami oficerów-kobiet.
Mocną stroną książki jest bogata kwerenda bibliograficzna, która została starannie dobrana i zestawiona. Atutem są równie staranne dobrane cytaty ze źródeł historycznych. Jeden z nich wart jest przytoczenia w recenzji, ponieważ przedstawia wnioski po wojnie polsko-sowieckiej początkowego sceptyka w zakresie wojskowej służby kobiet:
Powiem Panom nad czem teraz myślę. Uważam, że należy przeprowadzić pociągnięcie kobiet do służby wojskowej. Nie jest to demokratycznie, aby tylko mężczyźni służyli w wojsku a kobiety nie. Przeprowadziłem to już w Sztabie Jeneralnym i w Ministerstwie Spraw Wojskowych, które się opierały, a mam nadzieje, że przeprowadzę także w Sejmie. Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz, Marszałek Józef Piłsudski, przemówienie do delegacji młodzieży, styczeń 1921, Wilno.
Monografia stanowi wartościowe i niezwykle użyteczne studium problematyki służby kobiet w Siłach Zbrojnych. Ma charakter uniwersalny i może być z powodzeniem wykorzystywane przez dowódców różnych szczebli w celu poszerzenia świadomości sytuacyjnej w zakresie służby kobiet w podległych im oddziałach i pododdziałach.
