„Wilkozacy. Krew z krwi” – Rafał Dębski. Fragment

Strzał padł z gęstwiny krzewów w chwili, kiedy Paweł Melech zeskoczył z konia, aby przyjrzeć się dziwnym śladom na drodze. Kula świsnęła nad siodłem i gdyby Kozak wciąż w nim siedział, zapewne dostałby w pierś. Natychmiast przetoczył się przez ramię, wydobywając zza pasa pistolet i zaległ na poboczu traktu, ukryty za bruzdą. Odciągnął kurek – miał nadzieję, że sfatygowana już nieco sprężyna zamka kołowego nie zawiedzie. Szkoda, że drugi samopał został w olstrach przy siodle. Teraz było już jasne, czemu ślady wyglądały dziwnie. Ten, kto urządził zasadzkę, miał zbyt mało czasu, żeby zatrzeć je porządnie, stąd linie pozostawione przez gałęzie, którymi się posłużył. Te gałęzie leżały zresztą opodal, doskonale widoczne i teraz Pawłowi przemknęła przez głowę myśl, że to wcale nie była nieudolność nieznanego wroga, ale celowe działanie, mające go skłonić do zatrzymania się. I Chybiona kula też nie została wystrzelona zbyt późno zupełnym przypadkiem. Nie miała go zabić ani zranić.
Odetchnął głęboko, próbując uspokoić bicie serca. Z pewnością napastnik nie działał sam. Melech wydobył powoli szablę. Tanio życia nie sprzeda, to pewne. Zresztą życia nie szkoda, Kozak ma je wprawdzie tylko jedno i nie wiadomo, co czeka po drugiej stronie, ale śmierć mołojcowi niestraszna. Szkoda tylko, że nie zdoła pomścić śmierci brata. Wszak dlatego właśnie Szkaplerz zwolnił go na słowo. Umówili się, jak w przypadku układów z Tatarami – albo Paweł dokona pomsty i wróci do rozbójników, albo przywiezie za siebie okup. Niewysoki, trzeba powiedzieć. Przywódca zbójów zażądał go bardziej dla zasady niż z chęci zysku.
Kolejna kula utkwiła w kępie trawy tuż przed nosem Kozaka, obsypując mu twarz ziemią i pyłem z wyschniętej trawy. Paweł rozejrzał się, lekki wiaterek powiał od strony burzanów. Doświadczony żołnierz pociągnął nosem. Konie. Gdzieś tam były ukryte wierzchowce, więcej niż jeden, bo powietrze przesycał zapach bardziej intensywny, niż gdyby wydzielało go jedno zwierzę. Melech spojrzał tęsknie w stronę swojego konia. Przy siodle przytroczony był znakomity muszkiet z zamkiem nowego rodzaju, nie lontowym ani kołowym, ale skałkowym. Szkoda…
Zaczął się odczołgiwać w stronę krzaków, znajdujących się za jego plecami. Ale wtedy gruchnął następny strzał, wyjątkowo głośny, a kula zaryła się tuż pod bokiem Kozaka.
– Nie próbuj uciekać! – zawołał chrapliwy, niski głos. – Nie masz dokąd! Widzę cię lepiej niż ty własne palce.
„Zawsze jest dokąd uciec, przeleciało przez głowę Pawłowi, choćby i na tamten świat”.
– Kto jesteście?
– A skąd ci przyszło do łba, że jest nas więcej?
– A przyszło! Bo sam byś się nie odważył ze mną zadrzeć! – odpowiedział hardo Melech. – Musiałbyś mi strzelić w plecy, żebym cię nie rozerwał gołymi rękami!
– Czelnyś! – zaśmiał się mężczyzna. – Ale też praw. Nie sam cię w sak złapałem. Z każdej strony pilnuje cię celna lufa. Odrzuć zatem żelazo i samopał. A potem wstań.
Melech zaśmiał się, choć gardło mu ściskał gniew i strach.
– Wstanę, żebyś mi łatwiej kulę wsadził?
– To mogę w każdej chwili! – zniecierpliwił się napastnik. – Rób, co każę.
Paweł posłusznie cisnął szablę w bok, w ślad za nią posłał pistolet, a potem nieśpiesznie zaczął się podnosić. Spojrzał w dół. W hajdawerach tuż przy udzie ziała dziura. Widać ten głośny huk to były dwa strzały w jednej chwili. W burzanach zaszeleściło, na drogę wyszedł potężny mężczyzna z błękitnej kurcie, na której miał dragoński kolet. Z krzywym uśmiechem przyglądał się jeńcowi.
– Rozsądny jesteś – powiedział.
Paweł nie odpowiedział. Mierzył wzrokiem żołnierza, zastanawiając się, czego może od niego chcieć. Przecież z daleka było widać, że samotny podróżny nie ma przy sobie majątku wartego zrabowania, może poza doskonałym muszkietem i znakomitą szablą. Ale broni ten tu człowiek nie potrzebował. W dłoni trzymał wcale nie gorszą lufę, a przy pasie dyndała mu piękna czerkieska o głowicy ozdobionej sporym malachitowym guzem i szamerowanym srebrem jelcu.
– Dokąd to się wybrałeś, panie Melech? – spytał mężczyzna.
Paweł drgnął. Skąd ten żołnierz znał jego miano? Co to miało znaczyć? To nie przypadkowa zasadzka, nie wpadł w ręce maruderów czy rozbójników w rodzaju bandy Szkaplerza.
– W podróż – odpowiedział zuchwałym tonem. – Wolny Kozak jestem, nie muszę się opowiadać byle łazęgom.
– Uważaj, co gadasz – syknął mężczyzna w kolecie. – Ja to puszczam mimo uszu, ale moi towarzysze mogą nie być tak wyrozumiali. Poczęstuje cię któryś kulką w głowę czy między łopatki i zakończymy znajomość.
Paweł zmrużył oczy.
– Na pewno nie uczynią nic bez twojego rozkazu – powiedział cicho. – To twoje psy, a tyś ich panem. I macie mnie wziąć żywcem. Takie dostałeś rozkazy.
– Powiedzieli mi, żeś bystry. – Napastnik skinął głową. – Ale nie licz na to, że będziemy cię utrzymywać przy życiu za wszelką cenę. Zaczniesz wierzgać, zginiesz. Zrozumiałeś?
– Zrozumiałem. – Paweł odwrócił głowę w stronę swojego wierzchowca. Koń ze spuszczonym łbem próbował skubać wyschłe źdźbła. – Jak mniemam, udamy się teraz w daleką podróż?
– Dla kogo daleko, dla kogo bliską. Nie patrz tak na łoszaka, na swoim nie pojedziesz, nie wiemy, jakich sztuczek jest wyuczony, a ja nie mam chęci kończyć życia na gościńcu ze śladem podkowy na potylicy.
– A mogę przynajmniej manierkę z ziołową okowitą zabrać? Czuję, że zaczyna mnie trząść cokolwiek, powinienem się podkurować.
Przywódca napastników zaśmiał się krótko.
– Możesz się leczyć. Stój! – powstrzymał Kozaka, który już ruszył w stronę zwierzęcia. – Borys ci ją potem przyniesie.
Melech zatrzymał się w pół kroku, ramiona nieco mu opadły.
– Nie udał się podstęp, panie Melech? – spytał zjadliwie dragon.
Paweł odwrócił się, rozkładając bezradnie ręce…
I nagle przedłużył ruch, zakręcił się jak fryga. Szerokie hajdawery zafurczały, koszula aż wzdęła się na piersi. Zanim zaskoczony potężny mężczyzna zdążył cokolwiek uczynić, Kozak znalazł się za nim, błysnęło krótkie ostrze noża zamocowanego na rzemiennej pętli i ukrytego dotąd w fałdach spodni,. Jakże Paweł był w tej chwili wdzięczny Kruchej za wszycie rzemienia i pokazanie, w jaki sposób uwalniać klingę korzystając właśnie z takiego ruchu wirującego. Ostrze oparło się na gardle przeciwnika, Melech podciął mu kolana i pociągnął na siebie padając tak, aby ukryć się jak najbardziej pod jego ciałem. Ciężki był jucha, aż dech z piersi wypierało.
– Jeśli który strzeli – zawołał Paweł zduszonym głosem – poderżnę waszemu atamanowi gardło!
– Nie bądź głupi – wycedził dowódca napastników. Głos miał wprawdzie zupełnie spokojny, ale Melech wyczuwał mocne bicie serca.
„Każdy się boi – przypomniał sobie słowa brata, wygłoszone kiedyś, gdy rozpytywali szczególnie upartego Tatara. – Każdemu strach odejmuje siły, jeno niektórzy potrafią nad nim zapanować lepiej niż inni i to ich można nazwać prawdziwymi mołojcami”.
Ten tutaj znakomicie panował nad strachem.
– Opłaci ci się ginąć teraz i zaraz? Zanim dowiesz się, czego od ciebie chcą?
– Lepsza śmierć niż tortury – odparował Kozak.
– Gdyby nawet tortury, nie zawsze oznaczają kres życia.
– Powiedz, kto was na mnie nasłał, wtedy cię może nie zarżnę.
– Może? – zaśmiał się z przymusem pojmany.
– Jeśli uznam, że łżesz, pojadę nożem po gardle i niech mnie twoi rozstrzelają. Co mi tam.
Dragon wahał się przez chwilę.
– Niech będzie – rzekł. – Powiem. Sam Chmiel nas przysłał, byśmy cię do niego zawiedli.
Paweł Melech wstrzymał na chwilę oddech.
– A co masz na potwierdzenie swoich słów?
– Glejty wystawione w Białocerkwi, podpisane jego ręką. Zdaje ci się, że w kraju ogarniętym pożogą mały oddział dałby radę dotrzeć aż tutaj bez mocnych dokumentów?
Paweł zastanawiał się przez jakiś czas. Mężczyzna ciążył mu coraz bardziej – jeszcze trochę, a zacznie się ćmić w oczach.
– Gdzie te glejty?
– W sakwie przy siodle. Hej, Borys! – zawołał dragon. – Weź pismo hetmana i daj do oczu temu niedowiarkowi! Tylko bez sztuczek, bo mi rozchlasta grdykę jak kogutowi!
Po chwili do leżących podszedł krępy Kozak w butach za kolana, zdjętych z jakiegoś niemieckiego najemnika. Powoli, nie wykonując gwałtownych ruchów pochylił się i pokazał Pawłowi glejt zapełniony równym, pięknym pismem i opatrzonym pieczęcią hetmańską.
– Umiesz czytać? – zapytał dowódca napastników.
– Umiem, umiem – mruknął Melech. – To nieważne zresztą. Poznaję pieczęć i podpis.
Puścił dragona, zrzucił go z siebie i odetchnął głęboko.
Nie stawiał oporu, kiedy wiązali mu ręce i nauczeni doświadczeniem obmacywali w poszukiwaniu ukrytej broni.

* * *

Parasza wylała wodę z cebrzyka na wysuszoną ziemię przed gankiem. Zaczynało się już robić chłodno, ale niebo skąpiło ziemi deszczu. Odwróciła się, żeby wejść z powrotem do chaty, kiedy jej wzrok padł na maleńką roślinkę, wyrastającą dokładnie pośrodku kałuży. Stara kobieta z westchnieniem schyliła się i wyrwała ją.
Wilcza jagoda. Popuścić jej, to zaraz cały ogródek zajmie. Uparta roślina. W ostatnim czasie pojawiała się zawsze w tym samym miejscu… W miejscu, gdzie padł tamten przeklętnik, który próbował zabić Marikę i zagryźć dziecko. Powiadano, że krew Wilków jest potężna i posiada czarodziejskie właściwości. Ten tutaj pokrzyk był chyba najlepszym tego przykładem, Parasza nigdy dotąd nie spotkała bowiem w bliższej i dalszej okolicy takiej rośliny. Znachorki używały jej w różnych celach czy to leczniczych, czy wręcz przeciwnie. Zawsze to niebezpieczna rzecz taka wilcza jagoda. No i lepiej by było, gdyby Marika jej nie widziała. Po co ma dziewczynie przypominać złe czasy. Ledwie się trochę uładziła z Serhijem, ledwie przywiązała się sercem do nowego życia, zdążyła się nieco nacieszyć odzyskaną córeczką… Zasłużyła na odrobinę spokoju.
Powiadają mądrzy ludzie, że Wilcy zawsze upomną się o swoje, nie darowują krzywd, nie odstępują od zemsty. A te ich prawa są niby z najdawniejszych czasów wzięte, kiedy ludzie nie znali chrześcijańskiej miłości, kiedy za krew zawsze płacono krwią, bez litości i miłosierdzia. Ta zaś roślina zrodzona z posoki zaszlachtowanego Wilka zdawała się krzyczeć, iż to wszystko prawda.
Gdzieś tam w świecie szalała wojna. Z pobliskich siół bodaj wszyscy mężczyźni zdolni nosić broń skozaczyli się i uszli do Chmielnickiego. Pozostało trochę starców, by pomóc babom, trochę wyrostków. Nawet paru takich, co wcześniej gardłowali, poszło w końcu, żeby się nie narażać na pogardę i miano zdrajców.
Serhij słuchał takich wieści ze zmarszczoną brwią. To on powinien poprowadzić chłopów do wojsk powstańczych. Junacka duma przyprawiała go o cierpienie, tym większe, gdy spojrzał na kaleką rękę. Przestał już mieć nadzieję, że dojdzie w prawicy do dawnej sprawności. Do jakiejkolwiek sprawności… Poruszał nią, próbował uparcie stawiać szablą zasłony, wykonywać najprostsze cięcia. Bolało potwornie przy każdym gwałtowniejszym ruchu, pod łopatką zdawał się wówczas płonąć ogień. Parasza kiwała głową i powtarzała:
– Będzie dobrze, sokole. Coś poprzednio zaleczył, w walce z Wilkami poszło na marne, gdyś się wysilał i gdyś upadł.
Gdy pewnego dnia, będąc w wyjątkowo podłym nastroju coś na to odburknął opryskliwie, uśmiechnęła się tylko:
– Wyleczy się wszystko, powiadam ci. Ponoć jeno cześć niewieścia nie może się na powrót zagoić i zrosnąć, ale i to – powiem ci w tajemnicy – że każda lepsza znająca ma swoje sztuczki, by tego dokonać… Chociaż na ten krótki czas, gdy panna młoda musi wszem i wobec okazać, iż dziewicą ją oblubieniec poślubił.
Serhij parsknął wtedy:
– Takimi sztukami nie jeno znachorki mogą się poszczycić. Wystarczy sprytnej dziewczynie trochę krwi kurzej w pęcherzu w dłoni ścisnąć, by na gieźle się rozlała niby dziewicza, a dobrze podpity żonkoś wszak nic nie dostrzeże. Dlatego im więcej na weselisku teść panu młodemu dolewa miodów i gorzałki, tym bardziej podejrzana sprawa.
– Ja o niebie, ty o chlebie, sokole. Nie mówię o alkowianych podstępach, ale prawdziwym scaleniu zerwanego dziewictwa. Nie na długo skutkują dekokty i zabiegi, ale wystarczy tego, by wstydu uniknąć.
– Tak jakby owo dziewictwo było najważniejsze – mruknął z niechęcią.
– Dla jednych nie jest, a dla innych owszem, i to nader często, bardzo, bardzo ważne. A przynajmniej tak utrzymują. Bo wiesz, synku, że dla ludzi najważniejsze nie jest to, o co naprawdę idzie, lecz pozór zaledwie wystarczy. Znasz pewnie takich, co w karczmie szastają groszem na prawo i lewo, choć w komorze dzieciska głodem przymierają, a żona oczy wypłakuje. Znasz takich, dla których liczy się jeno gładka buzia i krągły zad, a nie serce…
Machnął wtedy ręką, ale więcej się nie boczył, gdy go pocieszała. Ona, zgorzkniała starucha, która nie zaznała w życiu wiele miłości. Ona musiała to czynić… Bo Marika nie potrafiła. Jeszcze jej całkiem nie minęło zdziczenie wyniesione od Wilków. A może nigdy nie miało minąć?…
Rozmyślania przerwało starej znachorce pojawienie się dziewczyny. Dziewczyny? – zapytała natychmiast samą siebie. Tak, z pewnością była jeszcze w wieku, kiedy młode panienki bywają zwykłymi głupimi kozami, lecz oczy miała inne: należały do kobiety. Doświadczonej kobiety. Nie starej, steranej życiem, bez nadziei na przyszłość, ale z pewnością nie były to już oczy dziewczęce.
– Witaj, mateczko – powiedziała Marika lekko schrypniętym po spaniu głosem .
W staruszce coś drgnęło, jak za każdym razem, kiedy młoda kobieta tak się do niej zwracała.
– Witaj, córko – uśmiechnęła się.
Marika wykrzywiła wargi, ale próba odwzajemnienia uśmiechu spełzła na niczym. Zapewne dziewczynę znów dręczyły nocne koszmary, wracały wspomnienia z niedalekiej przeszłości. Podobno człowiek potrafi sobie poradzić ze wszystkim, a czas goi rany, ale kiedy Parasza patrzyła na wpadnięte policzki i ziemistą cerę pięknej niewiasty, zaczynała w to wątpić. Wprawdzie owa chudość nadawała Marice uroku, czyniła ją bardziej tajemniczą, lecz Serhijowi i małej niepotrzebna była tajemnica. Dziecko chciało mieć matkę, a Serhij żonę.
– Piękny dzień będzie – powiedziała znachorka, przerywając milczenie. – Słoneczny.
– Do południa – odparła Marika, łowiąc w lekko rozdęte nozdrza powietrze. – Potem może spaść deszcz. I wicher znad stepów nadciągnie. Jesienią już zawiewa…
Stara kiwnęła tylko głową. Wilczyca wyczuwała pogodę bezbłędnie.
– Zjadłabyś coś?
Marika nie odpowiedziała, wpatrzona w bezchmurne niebo myślała o jakichś swoich sprawach. Parasza nie naciskała. Nie chce dziewczyna rozmawiać, to nie.
Drzwi cicho skrzypnęły i stanął nich Serhij. Pocierał prawe ramię, wciąż jeszcze mocno niewładne, nie do końca wyleczone. Wprawdzie straszliwa rana podgoiła się już, skóra na łopatce pokryła się ciemnoróżowymi bliznami, rozerwane mięśnie pozrastały się jakoś, ale ostatnio działo się coś niedobrego. Trudno byłoby to wytłumaczyć samym tylko nadwerężeniem wcześniejszego urazu podczas starcia z Wilkozakami. Zanchorka patrzyła na młodzieńca z troską.
– Zmieni się pogoda – mruknął Kozak. – Łamie mnie w całej łapie, jakby niedźwiedź ją w pysku trzymał i próbował rozszarpać.
– Ano Marika to samo orzekła – powiedziała Parasza, żeby przerwać milczenie, jakie zapadło po jego słowach.
Chorąży podszedł do żony, objął ją zdrową ręką. Marika drgnęła, jakby dopiero teraz zauważyła jego obecność. Może tak zresztą było. W pierwszej chwili uczyniła ruch, jakby chciała się odsunąć, ale zaraz przywarła ramieniem do męża, a na jej twarzy odmalowała się ulga. Nie uszło to uwadze Serhija.
– Wciąż cię dręczą koszmary? – spytał.
– Tak, najdroższy – szepnęła. – Są takie noce, że kiedy przymknę oczy, przychodzą zjawy, okrutne mary tych, którzy żyją i tych, co już umarli. I tych, których sama zabiłam – dodała ciszej.
Serhij spojrzał na Paraszę, a ta przymknęła powieki na znak potwierdzenia. Zbliżał się czas pełni, kiedy w młodą kobietę wstępował niepokój. Znów będzie wychodzić po ciemku przed dom, patrzeć w ciemność wielkimi oczami i nasłuchiwać odgłosów nocy.
Potrząsnęła głową, odetchnęła głęboko, a potem spojrzała w stronę chaty.
– Malutka nie wypadnie z kołyski? – zaniepokoiła się. – Ostatnimi czasy stała się bardzo ruchliwa.
– Obudziła się już – odparł Serhij. – Przeniosłem ją na skórę przy palenisku, ssie teraz palca… u nogi – uzupełnił po chwili i parsknął śmiechem.
Marika wygięła wargi w kolejnej próbie uśmiechu, ale i ta spełzła na niczym. Jeszcze nie potrafiła się szczerze śmiać. Parasza popatrzyła na nią z nową troską. Ale dobrze, że przynajmniej próbowała, zawsze to coś…
Serhij zdawał się nie zauważać nieudolnych poczynań żony, przytulił ją mocniej, jakby obawiał się, że zaraz wyfrunie z jego objęć niczym wolny ptak i uleci w przestworza, podąży w tę stronę, w którą ją tak ciągnęło każdej nocy w okolicach pełni…
– Rozpalę ogień – rzekła Parasza. – Podgrzeję wczorajszą uchę, trzeba się posilić przed pracą. Potem pójdę na pola pozbierać trochę jesiennych ziół, zanim je zwarzy jakiś przymrozek. I zobaczę, co z Halszką.
Ale nie musiała się martwić o małą. W chwili, kiedy skończyła mówić, dziewczynka wypełzła na czworakach na próg. Z trudem pokonała niewysoką przeszkodę, zgrabnie przetoczyła się na pupkę i usiadła, chwiejąc się nieco na boki, wciąż jeszcze trochę zaspana, ale już gotowa do baraszkowania.
– Ghhhh – oznajmiła z powagą.
– Witaj, wnuczko – roześmiała się Parasza. – Jeśli twoi rodziciele nie chcą jeść śniadania, podzielę się nim z tobą.
Halszka uśmiechnęła się do starej kobiety, ukazując cztery drobne ząbki.