Mieszkańcy półwyspu Skandynawskiego dopiero w XIII w porzucili zamorskie wyprawy i łupieże osiedlając się na stałe na lądzie. Ich zajęciem stało się teraz uprawianie ziemi i wyręb drzew. Interesy gospodarcze, polityczne jak i handlowe trzech państw powstałych ze spuścizny wikingów (Szwecji, Danii i Norwegii) zostały całkowicie ograniczone przez Nadbałtycką Hanzę. Królowa Danii Małgorzata (pan. 1353-1412) doskonale zdawała sobie sprawę, że jedynym sposobem na przeciwstawienie się związkowi hanzatyckiemu jest zjednoczenie. Złączenie trzech skandynawskich państw pod jej berłem stało się priorytetem w polityce zagranicznej. I tak udało jej sie przejąć tron w Norwegii (za pomocą małżeństwa) i Szwecji (dzięki elekcji). W ten sposób w roku 1397 powstała unie zrzeszająca trzy kraje, która do historii przeszła jako Unia Kalmarska. Faktycznie Szwecja i Norwegia stały się całkowicie podporządkowane Królestwu Danii. Jednak jak miała pokazać przyszłość trwałe zjednoczenie nie miało racji bytu.
Gdy w roku 1492 K. Kolumb cumował w Ameryce zapewne nie zdawał sobie sprawy, że jego niezamierzone odkrycie zmieni tak znacząco losy państw nawet tak odległych jak Szwecja. Odkrycie Ameryki, powstanie nowych szlaków handlowych niemal z dnia na dzień zmieniło układ sił w Europie. Porty znajdujące się nad morzami wewnętrznymi podupadły, a wraz z nimi kryzys dopadł również leżące tam całe państwa. W ten sposób upadło znaczenie min. Wenecjii, Genui, a także nadbałtyckiej Hanzy. Ludnośc zamieszkująca Połwysep Skandynawski po raz pierwszy od wielu lat mogła poczuć się bezpiecznie. Wraz z oddaleniem zagrożenia sens istnienia Unii Kalmarskiej stracił racje bytu, w Szwedach odezwały się suwerenne idee.
Dania jako państwo dominujące w unii postanowiło za wszelką cenę nie dopuścić do jej rozluźnienia. W 1520 r. Chrystian II, władca duński wyprawił się zbrojnie do Szwecji, zajął Sztokholm, gdzie dokonał niezwykle krwawej, publicznej egzekucji stu zwolenników suwerenności. Olbrzymie represje, które spadły na Szwecje i dążenie do całkowitego uniezależnienia spowodowały wybuch ogólnonarodowego powstania. Na jego czele stanął młody szlachcic – Gustav Eriksson Vasa. Powstańcom udało się przepędzić duńczyków. W roku 1523 Unia Kalmarska przestała istnieć. Przywódca rebeliantów za zgodą Riksdagu koronował się na Króla Szwecjii rozpoczynając panowanie jako Gustaw Waza.
Młody władca energicznie przystąpił do odbudowy kraju, napotykając jednak problemy natury ekonomicznej. Szwecja była krajem ubogim, brakowało zarówno żyznej ziemi jak i pieniędzy. Potężnymi majątkami dysponował natomiast Kościół. W roku 1527 Gustaw zerwał z Koścołem katolickim i ogłosił luteranizm religią państwową. Wzystkie dobra Kościoła stały się teraz własnością państwa. Na jego czele stanął sam monarcha zachowując jednak hierarchię i większośc obrzędów i ceremonii Kościoła katolickiego. Jedną z przyczyn zmiany religii mógłbyć również fakt, że w czasie walk o niepodległość Kościół opowiedział się po stronie Danii. Skarb państwa zasilony majątkami kościelnymi przeznaczono na budowę licznej i bardzo dobrze przeszkolonej armii, która już niedługo miała stać się postrachem Europy.
XVI i XVII w. to dla Szwecji okres walk o Dominium Maris Baltici czyli o panowanie nad Bałtykiem. Celem Szwedów było przekstałcenie basenu Morza Bałtyckiego w wewnętrzne „jezioro” szwedzkie. Wplątało to Szwecje w długotrwałe wojny z Danią, Rzeczpospolitą i Moskwą.
W latach 1592-1599 na tronie Szwedzim zasiadał Zygmunt Waza – ostatna nadzieja katolików. Zygmunt, który panował również w Rzeczposolitej szybko został zdetronizowany a na tronie zasiadł jego stryj Karol IX Sudermański. Od tej pory do przyczyn wojen z Polską należy dodać obok strategicznych i religijnych również te związane ze sporami dynastycznymi.
Następcą Karola został młody, niezwykle utalentowany Gustaw II Adolf (1611-1632) zwany Lwem Północy. W czasie jego panowania Szwecja zaczęła odgrywać znaczącą rolę na europejskiej arenie. Głownym hasłem młodego władcy była maksyma „Najlepszą obroną jest atak”. Jego panowanie wypełniły nieustanne podboje. Podstawą sukcesów Gustawa była znakomicie wyćwiczona i wyszkolona armia. W roku 1613 udało się odzyskać utracony na rzecz Danii Kalmar, a interwencja w Moskwie w roku 1617 przyniosłą nowe nabytki: Ingermanlandie i Karellie. Następne lata to szereg ataków na Rzeczpospolitą, które zaowocowały zajęciem większości polskich portów i prawem do pobierania 3.5% cła z handla gdańskiego. Olbrzymie dochody z Gdańska oraz poparcie finansowe Francji zadecydowały, że Gustaw Adolf postanowił wziąć udział w wojnie trzydziestoletniej. Jego interwencja oficjalnie miała mieć pozór obrony uciemiężonych protestanckich ziomków, a faktycznym celem było zdobycie wpływów nad Bałtykiem i podporządkowanie sobie słabych niemieckich księstw na północnym – wschodzie Rzeszy. Interwencja Gustawa rozpoczynająca III etap wojny zwany szwedzkim przesuneła szalę zwycięstwa na stronę unii protestanckiej. Niestety kres dalszej obiecującej karierze przerwała Gustawowi smierć w bitwie (natabene przez Szwedów wygranej) pod Lutzen. Pokój westfalski podpisany podczas rządów następczyni Gustawa królowej Krystyny przyniósł poszerzenie terytorium o częśś Pomorza Zachodniego. Pokój westfalski i podbój Hollandu (1645) sprawiły, że Szwecja stała się potęgą, z którą od tej pory musieły się liczyć wszystkie europejskie państwa.
Siłe szwedzkiego wojska pokazał łatwy podbój Rzeczpospolitej rozpoczęty w 1655 roku. W Szwecji panował wtedy Karol X, który lubił porównywać swoją skromną osobę z Aleksandrem Macedońskim. I rzeczywiście podobnie jak starożytnego wodza panowanie Karola wypełniły podboje przy całkowitym zaniedbaniu spraw wewnętrznych. Łatwość z jaką podbił tak olbrzymi kraj zaskoczyła chyba samego Karola.
Jednak Polacy zmobilizowali się w odpowiednim momencie i Szwedów udało się w końcu wyprzeć. W roku 1660 podpisano wszechstronny układ w Oliwie. Szwecja nie uzyskała na jego mocy żadnych nowych nabytków terytorialnych, ale zapewniło to jej wreszcie długo wyczekiwany pokój.
Ostatecznie Szwecja nigdy nie zdobyła pełnej kontroli nad Bałtykiem, ale przez pół wieku odgrywała znaczącą role w sprawach Europy, przed jej armią drżały największe potęgi a interwencja w wojnie trzydziestoletniej przechyliła szalę zwycięstwa.
W XVII w. ważną rolę zaczęła odgrywać Moskwa, której udało się przezwyciężyć okres Wielkiej Smuty. Panujący w latach 1682 – 1725 Piotr I póżniejszy imperator łapczywie patrzył na nadmorskie posiadłości Szwecji. Chęć Rosji uzyskania dostępu do Morza Bałtyckiego stała się głowną przyczyną wybuchu Wielkiej Wojny Północnej (wcześniej historycy tym terminem określali próby Szwecji zdobycia całkowitej kontroli nad Bałtykiem) w roku 1700. Początek wojny był niezwykle korzystny dla młodocianego władcy Szwecji Karola XII, który barwurowo wylądował w pobliżu Kopenhagi. W tym samym czasie car rozpoczął wojnę od ataku na Narwę zakończonego kompletną klapą. Od tej pory wojna toczyła się na terytorium Rzeczpospolitej, która oficjalnie nie brała udziału w konflikcie, a straty przez nią poniesione miały się okazać dużo dotkliwsze niż Szwedów. Tymczasem jednak w wojnie królował Karol. Zaatakował Saksonie, a na polskim tronie posadził przychylnego Szwedom Stanisława Leszczyńskiego. Car Piotr nie marnował jednak czasu i okres kiedy Karol bawił w Rzeczpospolitej wykorzystał do ataku na Inflanty i Ingrie. Karol został teraz zmuszony do stawienia czoła Rosji. W roku 1709 został rozgromiony przez wojska cara pod Połtawą. Od tej pory przewaga w wojnie stale należała już do Rosjan, którzy uzyskali cennego sojusznika – Prusy skuszone perspektywą poszerzenia granic o Pomorze. Wojna Północna zakończyła się pokojem w Nystad w roku 1721. Na jego mocy Szwecja utraciła na rzecz Rosji Inflanty z wyspami Ozylią i Dago, Estonie, Ingrie i Karelie, a tekże musiała uznać zdobycze terytorialne Prus.
Wielka Wojna Pólnocna położyła kres potędze Szwecji starannie budowanej od czasu uzyskania suwerenności. Armia szwedzka poraz pierwszy od wieku musiła pogodzić się z porażką. Utrata strategicznych i bogatych prowincji zepchnęła Szwecje do roli państw drugorzędnych a na jej miejsce wskoczyło rodzące swoją potęgę Cesarstwo Rosyjskie. Szwecji nigdy nie udało się już odzyskać utraconej pozycji i nigdy już nie miała tak dużego wpływu na losy Europy.
