Wpisy w kategorii 1815-1918

Któż nie pamięta sceny przy fortepianie z filmu „C.K. Dezerterzy” Janusza Majewskiego? Któż wraz z Józefem Szwejkiem nie udał się na łazęgę po sanockich burdelach w poszukiwaniu podporucznika Duba? Takie rzeczy nie uchodzą uwadze. Dziś „momenty” w kinie, teatrze czy literaturze na nikim nie robią większego wrażenia, tym bardziej jeśli dzieła są osadzone we współczesności. O czym myślimy, gdy zestawiamy pojęcia „erotyzm/erotyka” i „początek XX wieku”? Pruderia? Przyzwoitka? Barchany? Ludzie „tego” nie robili, a już na pewno nie dla przyjemności? Że o domach publicznych pisał tylko degenerat Hašek?

Trafnie (choć może z lekką przesadą) sytuację zobrazował francuski badacz dziejów Japonii Louis Frédéric: „Kiedy z początkiem ery Meiji ustanowiono powszechny obowiązek służby wojskowej, cały lud japoński oburzył się i odmówił udziału w obronie kraju (która zresztą wcale nie wydawała się konieczna), bo zawsze dotąd była ona powinnością klasy rządzącej i wojowników. Lud nie umiał walczyć i wcale się do tego nie kwapił, uważając, że jest to wyłącznie zadaniem i obowiązkiem samurajów. Ze swojej strony z wielką niechęcią patrzyli, że pospolity lud ma pełnić te same zadania, co oni, przynosząc w ten sposób ujmę ich godności”.

Momentem przełomowym dla zamiarów niemieckiego wywiadu wobec rosyjskiego emigranta był wybuch rewolucji lutowej. Lenin wiedział, że nadarzyła się szansa na spełnienie jego marzenia – wzniecenia w Rosji socjalistycznej rewolucji. Rząd niemiecki mógł być (i w rzeczywistości był) bardzo pomocny w urzeczywistnieniu jego planów, jednak pierwszym etapem był bezpieczny powrót do Rosji. Możliwości były w zasadzie dwie: powrót przez terytorium Ententy lub jej przeciwników.

Zainteresowanie Imperium Rosyjskiego dalekowschodnimi rejonami Azji sięga korzeniami aż do połowy XVII wieku. Wiązało się z szeregiem ekspedycji odkrywczych, które dały początek osiedleniom nad rzeką Amur. W niedługim czasie doprowadziło to do sporu granicznego z Chinami, które rościły sobie prawo do terenów na północ od rzeki. Ostatecznie kwestię granicy rosyjsko-chińskiej rozwiązano poprzez zawarcie w 1689 roku traktatu nerczyńskiego, który pozostawiał Kraj Nadamurski w rękach cesarzy chińskich.

Polityka kolonialna prowadzona przez europejskie mocarstwa nie ominęła obszarów Azji Środkowej. Choć mentalnie tkwiły głęboko w średniowieczu, stanowiły łakomy kąsek dla lokalnych potęg szukających nowych ziem. Państwa takie jak Persja czy Turcja nie brały bezpośredniego udziału w opanowywaniu stepów Azji Centralnej. Głównymi graczami prowadzącymi zmagania były Rosja od północy oraz Anglia sprawująca zwierzchnią władzę nad Indiami i Afganistanem. Jak jednak doszło do trwałego związku gospodarczego ośrodków takich jak Buchara z caratem, a później władzą bolszewicką? Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi, lecz warto bliżej poznać sytuację stepu w czasach kolonializmu.

Przebudzony do życia po ponad dwóch wiekach izolacji potencjał narodu japońskiego wcześniej czy później musiał znaleźć ujście dla swych ambicji. Rozwijająca się gospodarka wciąż poszukiwała nowych rynków zbytu dla swoich towarów, z kolei przemysł ciężki wymagał poważnego zaplecza surowcowego, którym ziemia japońska nie dysponowała. Szybki przyrost ludności, prowadzący do przeludnienia miast, i narastające problemy z zaspokojeniem potrzeb żywnościowych tak licznej społeczności przez rynek krajowy prowadziły jedynie do powiększania importu. Jeśli doda się jeszcze militarne tradycje Japonii, względy strategiczne i próby szerszego włączenia się w nurt światowej polityki kolonialnej – droga ku ekspansji stała przed Japonią otworem.

Obalenie istniejącego od siedmiu wieków systemu siogunatu i przywrócenie władzy cesarskiej stało się zaczątkiem wielkich zmian. Zmian, które w niedługim czasie miały odbić się szerokim echem w całym kraju, a także poza jego granicami. Reformy podjęte przez obóz procesarski miały wzmocnić i usankcjonować dopiero co formujące się nowe ośrodki władzy. Dążono także do jak najszybszego uzyskania niezależności w stosunkach z zagranicznymi potęgami kolonialnymi. Chcąc jednak zreformować kraj, należało kategorycznie odciąć się od starych przyzwyczajeń, przesądów i poglądów.

Decydujący cios polityce sakoku wymierzył jednak przedstawiciel Stanów Zjednoczonych, komodor Matthew C. Perry, młodszy brat Olivera Hazarda Perry’ego, bohatera wojny brytyjsko-amerykańskiej z 1812 roku. W dniu 8 lipca 1853 roku komodor wpłynął wraz ze swoją eskadrą na wody zatoki Uraga w pobliżu Edo. Japończycy na widok pomalowanych na czarno kadłubów okrętów, które wbrew wszelkiej logice, jaką znali, płynęły pod wiatr, nadali im nazwę kurofune, czyli „czarne okręty”. Perry przekazał władzom japońskim list od prezydenta Millarda Fillmore’a, w którym zawarto propozycję nawiązania wzajemnych kontaktów. Zapowiedział także, że wróci po odpowiedź za rok.

Charakterem, doświadczeniem bojowym i umiejętnościami wyróżniał się zdecydowanie wśród oficerów narodowości polskiej służących we flotach zaborców. Dziś zapomniany „ojciec” rosyjskiej floty podwodnej zasługuje na przypomnienie jego życia i czynów. Tym bardziej, że nigdy nie zapomniał, kim jest i skąd pochodzili jego przodkowie. Na łamach ówczesnych gazet manifestował ciągle swoją polskość, jednocześnie utrzymując kontakty z rodakami.

Pocztówka we współczesnym świecie jest mało znaczącą kartką papieru. Najczęściej używa się jej do wysyłania pozdrowień z wakacji. Ale gdy spojrzymy na pocztówkę jako na oręż w walce o niepodległość, nabiera już innego znaczenia. Można dzięki pocztówce przekazywać określone treści. W przypadku Polaków będą to treści o charakterze niepodległościowym.