Ostatnia część trylogii opowiada o wydarzeniach, które nastąpiły tuż po bitwie pod Gettysburgiem aż do zakończenia wojny (lipiec 1863–kwiecień 1865). Na przemian towarzyszymy armii Północy, próbującej zadać ostateczny cios rebeliantom, albo wojskom generała Roberta Lee, skutecznie – do czasu – opierającym się atakom wroga. Po dzewięciomiesięcznym oblężeniu Petersburga i zastosowaniu przez Północ taktyki spalonej ziemi przegrana Konfederacji stała się już tylko kwestią czasu.

Książka została wydana po raz pierwszy w 1974 roku, a rok później autor otrzymał za nią Nagrodę Pulitzera. Michael Shaara (1928–1988), syn włoskich emigrantów, był wykładowcą języka angielskiego, literatury i kreatywnego pisania na Florida State University. Chętnie sięgał też po pióro, czego rezultatem było ponad dwadzieścia książek. Jego największym sukcesem okazała się właśnie ta opisująca bitwę pod Gettysburgiem.

1 kwietnia 1979 roku świat obiegła wiadomość, że Islamska Rada Rewolucyjna, nowa naczelna władza w Iranie, ogłosiła dotychczasowe cesarstwo republiką o zdecydowanie wyznaniowym charakterze. Fenomen sukcesu rewolucji islamskiej polegał przede wszystkim na tym, że armia tego kraju, wyposażona głównie w broń amerykańską, była jedną z najsilniejszych na świecie, a służba bezpieczeństwa – osławiona Irańska Żandarmeria Cesarska oraz Organizacja Informacji i Bezpieczeństwa Kraju SAVAK (utworzona przy pomocy CIA i izraelskiego Mossadu w 1957 roku) – liczyła przeszło sto tysięcy doskonale uzbrojonych i wyszkolonych funkcjonariuszy.

Peter Heather, profesor historii średniowiecznej w King’s College w Londynie, po napisaniu dobrze przyjętego „Upadku Cesarstwa Rzymskiego” (Dom Wydawniczy Rebis) zajął się rozwinięciem jednej z przyczyn tego wydarzenia. Mowa o wielkiej wędrówce ludów – plemion barbarzyńskich sąsiadujących z Rzymem – i o innych wczesnośredniowiecznych migracjach, które w dużej mierze ukształtowały dzisiejszy wygląd Europy. Autor porwał się na zadanie niełatwe, bo jak uporządkować kilkuwieczny, głównie germańsko-słowiański bałagan i w przystępnej formie wyjaśnić Czytelnikom zawiłości procesu, nad którym wciąż głowią się historycy? Jak „niewdzięczna” była praca nad książką niech świadczy fakt, iż autor poświęcił jej – oczywiście z przerwami – szesnaście lat życia.

Po raz pierwszy z postaciami Hernána Cortésa (ok. 1485–1547) i Montezumy II Xocoyotzina (1466–1520) spotkałem się jako rozpoczynający przygodę z czytaniem kilkuletni maluch, w którego ręce wpadł komiks należący do starszego brata, opowiadający o historii podboju Meksyku przez Hiszpanów. Strony komiksu wręcz ociekały krwią – większość obrazków przedstawiała konkwistadorów masakrujących azteckich wojowników salwami z arkebuzów lub konnymi szarżami albo kapłanów wyrywających wciąż żywym ludziom serca w ofierze dla bóstw (gdyby tylko mama dowiedziała się co oglądam…).

Historycy uważają, że drugi kryzys tajwański w 1958 roku był jedną z tych sytuacji podczas zimnej wojny – obok kryzysu kubańskiego z 1962 roku i sytuacji wokół NATO-wskich ćwiczeń Able Archer z 1983 roku – które groziły rozpętaniem otwartego konfliktu zbrojnego, mogącego przerodzić się w wojnę światową z użyciem broni jądrowej.

Lukę w naszej wiedzy o ponadtysiącletniej historii kraju nad Balatonem – już po raz kolejny (po wydaniu między innymi zarysu dziejów Węgier Jerzego Snopka czy biografii wspomnianego Bema autorstwa Istvana Kovácsa) – stara się wypełnić Oficyna Wydawnicza Rytm. Nakładem jej ukazało się klasyczne dzieło węgierskiej historiografii, „Święty Stefan I. Król Węgier i jego dzieło”.

Scena, po której porusza się główny bohater, to postapokaliptyczna wizja świata po Zagładzie – atomowej wojnie, która przyniosła upadek znanej nam cywilizacji i cofnęła jej rozwój mniej więcej do czasów ciemnych wieków średnich (i to bardzo ciemnych!). Na lądzie, w wodzie i w powietrzu zaroiło się od popromiennych mutantów – utopców, ghuli, gigantycznych sumów lubujących się w ludzkim mięsie, czy… latających szczurzych samic, polujących w watahach wraz z osobnikami płci męskiej na wszystko co się rusza.

Mimo wyraźnie gęstniejącej atmosfery politycznej w Polsce, mimo publicznych wykładów i częstych, trafnie odwołujących się do odczuć społecznych wywiadów, których udzielał niezwykle popularny Marszałek, wywiadów, w których nie żałował gorzkich słów na temat prywaty, oszustw, pieniactwa i demagogii parlamentarzystów i urzędników państwowych – jednym słowem „politykierstwa” – zamach majowy był dla większości partii politycznych, delikatnie mówiąc, niespodzianką, nawet szokiem.

Publicysty i historyka Dariusza Baliszewskiego bliżej przedstawiać nie trzeba. Przez jednych – jak historyków akademickich – wyszydzany, przez innych bezgranicznie więc podziwiany. Jedno jest pewne – każdy kto interesuje się ostatnim stuleciem w historii Polski, wobec twórczości Baliszewskiego nie może pozostać obojętny.