Gdyby zorganizować plebiscyt na najsłynniejszego polskiego lotnika z II wojny światowej, największe szanse mieliby zapewne Stanisław Skalski, Witold Urbanowicz, może i Jan Zumbach, ale raczej nie Bohdan Arct. Czy zasłużenie, trudno orzec. Liczba zestrzelonych samolotów wroga przemawia oczywiście na korzyść dwóch pierwszych, mających na koncie odpowiednio osiemnaście i pół oraz siedemnaście zwycięstw. Natomiast trzeba Arctowi przyznać, że spośród wszystkich ówczesnych lotników Polskich Sił Powietrznych okazał się najbardziej płodny literacko.

Mówi się, że fantastyka to literatura popularna, literatura dla mas. Kłam temu stwierdzeniu zadają w Polsce tacy pisarze jak Stanisław Lem i Jacek Dukaj oraz garstka autorów zagranicznych. Do tego grona dołącza właśnie Eleonora Ratkiewicz. „Paradoksy Młodszego Patriarchy” to bez wątpienia jedna z najlepszych powieści, jakie przeczytałem w tym roku, jedna z najlepszych, jakie przeczytałem w ogóle.

Amerykańska wojna domowa – zwana w naszym języku polskim secesyjną – to w Polsce temat słabo znany, zarówno jako temat historyczny, jak i motyw literacki. Oczywiście każdy zna „Przeminęło z wiatrem”, wypada też, aby kulturalny Czytelnik przynajmniej kojarzył „Szkarłatne godło odwagi”, lecz zasadniczo dla wydawców i tłumaczy znad Wisły ten kluczowy okres w historii naszego największego, bądź co bądź, sojusznika to wciąż terra incognita. Tym bardziej dla tutejszych pisarzy. Oczywiście było kwestią czasu powstanie naszej, rodzimej powieści o wojnie secesyjnej.

Jacek Komuda należy do najpłodniejszych polskich pisarzy, a już zwłaszcza ostatnimi czasy. Nie może więc dziwić, że i on zechciał skorzystać na medialnej zawierusze wokół sześćsetnej rocznicy bitwy pod Grunwaldem. O ile jednak większość ludzi planujących taki czy inny zarobek skupiała się na bitwie z 1410 roku właśnie, o tyle Komuda – z właściwą sobie przekorą – postanowił lekko ukłuć naszą narodową dumę.

Cóż takiego specjalnego jest w tekstach o społeczeństwie i gospodarce z perspektywy połowy XIX wieku? Otóż ta właśnie perspektywa. Praca Thoreau daje współczesnemu badaczowi ciekawy obraz ówczesnego świata, jego problemów i rozwiązań takich, jakimi je widzieli ówcześni intelektualiści. Trzeba bowiem pamiętać, że Thoreau, jako transcendentalista (choć dosyć szczególny w swoim dążeniu do samotności), był reprezentantem dominującego wówczas w Stanach Zjednoczonych prądu myślowego.

Jakiego typu informacje poznamy – łatwo zgadnąć. Andrzej Antoni Kamiński i Tomasz Szczerbicki szczegółowo relacjonują historię użycia samochodów pancernych zarówno przez Wojsko Polskie (czy to II RP, czy ludowe), jak i przez naszych żołnierzy walczących w ramach naszych sił zbrojnych na zachodzie oraz w Armii Krajowej.

Wood porwał się bowiem na temat diablo egzotyczny. Rolę błota podkreślano co prawda w pozycjach na temat wielu bitew i kampanii (z frontem wschodnim II wojny światowej na czele), ale nie doczekała się ona jeszcze treściwego, całościowego opracowania – aż do teraz.

Postać Dymitra Samozwańca jest w Polsce dość dobrze znana, przynajmniej Samozwańca pierwszego (było ich w sumie trzech), toteż pozwolę sobie nie referować tu jego biografii. Zresztą jeśli ktoś chciałby ją poznać, może równie dobrze sięgnąć po powieść Komudy. Znakiem firmowym jego twórczości jest bowiem doskonałe przygotowani pod względem merytorycznym. Jako historyk i pasjonat (nie mylić z posesjonatem) Komuda doskonale wie, o czym pisze.

Teraz dochodzimy do kwestii, która w przeszłości uniemożliwiła autorce wydanie powieści, ale też czyni ją – powieść, nie autorkę – szczególnie wartościową i na swój sposób wyjątkową. Otóż Magda Kozak, z zawodu lekarka, z zamiłowania jest spadochroniarką. I tak sobie wspomina, że wydawcy z początku odrzucali „Fiolet” jako „instrukcję składania spadochronu”.

Kiedy oznajmiłem swoim mocodawcom gotowość zrecenzowania tej książki, na dzień dobry musiałem przełknąć kilka złośliwych żartów skupiających się na tym, że chcę czytać o „historii dziwek”. Jakoś to przeżyłem, a teraz moje na wierzchu, bo książka ta okazała się jedną z ciekawszych, jakie poznałem w ostatnim czasie.