F-16 Fighting Falcon to jeden z najpopularniejszych obecnie – a zarazem najbardziej wszechstronnych – samolotów wojskowych na świecie. Powstawał jako tani, lekki i prosty samolot myśliwski mający realizować głównie zadania defensywne. Był jednak (i nadal jest) wyjątkowo podatny na modyfikacje i z biegiem lat pojawiały się kolejne odmiany (blocki) w ramach najpierw w wersji A/B, następnie zaś C/D, o coraz szerszych możliwościach bojowych.
Dziś mija czterdzieści lat od pierwszego lotu prototypu YF-16. Trzeba podkreślić, że był to lot nieplanowany – pilot Phil Oestricher oderwał się od pasa, gdyż w czasie próby kołowania samolot począł zbaczać w lewo i nie było innego sposobu na uniknięcie katastrofy. Ten oficjalny pierwszy lot nastąpił dopiero 2 lutego, niemniej jednak przyjęło się, że to właśnie 20 stycznia świętuje się kolejne rocznice dziewiczego – cóż, że przypadkowego! – lotu F-16. By uczcić okrągłą rocznicę, przyjrzyjmy się bliżej historii i teraźniejszości tego wyjątkowego samolotu, który mimo takiego śmieszno-strasznego początku kariery wyrósł na ikonę współczesnego lotnictwa i jest obecnie (w swych najnowszych odmianach) jednym z najlepszych myśliwców świata.
F-16 niejedno ma imię. Oficjalnie nazywa się F-16 Fighting Falcon (pierwszy człon nazwy otrzymał dla odróżnienia od cywilnego odrzutowca Falcon), ale częściej mówi się na niego Viper…
(US Air Force / Master Sgt. Kevin J. Gruenwald)
…a systemowi sterowania fly-by-wire zawdzięcza nazwę Electric Jet. W Izraelu, w zależności od wersji, nazywane są Netz (jastrząb), Barak (błyskawica) lub Sufa (burza; na zdjęciu). W Polsce nazwano je Jastrząb.
(US Air Force / Tech. Sgt. Michael R. Holzworth)
Skromne początki. Prototypowy YF-16 ze swym konkurentem w programie Lightweight Fighter, Northropem YF-17, protoplastą wykorzystywanego przez US Navy i US Marine Corps Horneta.
(US Air Force / R.L. House)
Od tego czasu powstało już ponad 4,5 tysiąca Viperów. Właścicielem jubileuszowego egzemplarza są Królewskie Marokańskie Wojska Lotnicze, które wykorzystują dwadzieścia cztery F-16C/D Block 52 w składzie trzech eskadr stacjonujących w bazie Ben Guerir.
(Ndunruh / na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 / via Wikimedia Commons)
Pełna lista użytkowników F-16 prezentuje się następująco: Bahrajn, Belgia, Chile, Dania, Egipt, Grecja, Holandia, Indonezja, Irak (najmłodszy użytkownik – pierwsze maszyny trafią nad Tygrys i Eufrat w tym roku), Izrael, Jordania, Korea Południowa, Maroko, Norwegia, Oman, Pakista, Polska, Portugalia (część portugalskich Viperów będzie niebawem służyć w lotnictwie rumuńskim), Singapur, Stany Zjednoczone, Tajlandia, Tajwan, Turcja, Wenezuela, Włochy (na wypożyczeniu od 2003 do 2012 roku), Zjednoczone Emiraty Arabskie. Na zdjęciu „spacer słoni” maszyn z amerykańskich 4., 35. i 80. Eskadry Myśliwskiej oraz koreańskiej 38. Grupy Myśliwskiej w bazie lotniczej Kunsan w Korei Południowej.
(US Air Force / Staff Sgt. Jonathan Fowler)
Międzynarodowa kariera F-16 zaczęła się od „zbrojeniowego przetargu stulecia na myśliwiec dla Belgii, Holandii, Danii i Norwegii. Pokonał w nim francuskiego Mirage’a F1, szwedzkiego JA 37 Viggena i amerykańskiego YF-17. 21 lipca 1975 roku cztery państwa złożyły łączne zamówienie na 348 maszyn.U.S. Air Force / Chad Bellay[/podpis]
F-16 jest głównym samolotem bojowym amerykańskiej Lotniczej Gwardii Narodowej – na maszynach tego typu lata dwadzieścia jeden jej eskadr.U.S. Air National Guard / Tech. Sgt. Caycee Watson [/podpis]
Skoro o Gwardii Narodowej mowa – ten F-16C ze 111. Eskadry Myśliwskiej Gwardii Narodowej Stanu Teksas (obecnie jest to eskadra rozpoznawcza, ma na stanie bezpilotowce MQ-1 Predator) na 90. rocznicę powstania jednostki w 2007 roku otrzymał specjalne malowanie, którego poszczególne oznaczenia streszczały jej historię.U.S. Air Force / John Dibbs[/podpis]
Na świecie istnieją trzy zespoły akrobacyjne latające na F-16: amerykańscy Thunderbirds (na zdjęciu), singapurscy Black Knights oraz indonezyjski Elang Biru.U.S. Air Force / Staff Sgt. Larry E. Reid Jr.[/podpis]
Ponadto istnieje wiele solowych dem, jak na przykład grecki Zeus, turecki Solo Türk, holenderska F-16 Demo Team (na zdjęciu), belgijska F-16 Solo Display Team czy amerykańskie Viper East (i West) Demo Team.Łukasz Golowanow / Konflikty.pl[/podpis]
Najnowocześniejszą wersją Vipera jest F-16E Block 60, zwany Desert Falcon, wykorzystywany przez lotnictwo Zjednoczonych Emiratów Arabskich, wersja, w której AN/ASQ-28 IFTS zastąpił podwieszane zasobniki z FLIR-em, a radar AN/APG-80 Agile Beam Radar zajął miejsce starszego AN/APG-68.af.mil[/podpis]
F-16 doczekał się dwóch „przeróbek” – pierwszą był izraelski Lawi, zarzucony w zamian za dostawę kolejnych siedmdziesięciu pięciu F-16 dla IAF; powstały tylko trzy prototypy, wydaje się jednak, że z jego konstrukcji korzystali Chińczycy, budując myśliwiec J-10.Bukvoed / na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 / via Wikimedia Commons. [/podpis]
Drugim samolotem wywodzącym się z F-16 jest japoński Mitsubishi F-2. Powstały dziewięćdziesiąt cztery egzemplarze tego myśliwca.Jerry Gunner / na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 2.0 / via Wikimedia Commons[/podpis]
Osobnym przypadkiem jest rdzennie amerykański F-16XL, o skrzydle zainspirowanym przez szwedzki myśliwiec J 35 Draken. Pierwszy lot F-16XL odbył się w lipcu 1982 roku. Dwa lata później samolot przegrał w konkursie na myśliwiec wielozadaniowy o rozwiniętych możliwościach atakowania celów naziemnych z F-15E Strike Eagle.U.S. Air Force / SGT D.J. Thompson[/podpis]
Powyższe zdjęcie przedstawia najsłynniejszego Vipera na świecie. Ten F-16A Block 5 numer 107 (płatowiec numer 78-0311) ma na koncie sześć i pół zestrzelenia (wszystkie uzyskane w 1982 roku w starciach z lotnictwem syryjskim), a do tego rok wcześniej był drugim z ośmiu izraelskich samolotów, które zrzuciły bomby na iracki reaktor atomowy Osirak. Wszystkie te sukcesy uwieczniono na nosie, tuż za osłoną radaru.Zachi Evenor / na licencji Creative Commons Attribution 2.0 Generic / via Wikimedia Commons[/podpis]
Izraelczycy jako pierwsi w czasie operacji zniszczenia irackiego reaktora zastosowali konfigurację uzbrojenia składającą się z dodatkowych podwieszanych zbiorników paliwa i bomb. Wcześniej obawiano się, że bomby w czasie zwalniania z zaczepów mogą uderzyć o zbiorniki. Dziś taki zestaw uzbrojenia jest stosowany powszechnie – na przykład na tym amerykańskim F-16 sfotografowanym nad Irakiem w lutym 2009 roku.U.S. Air Force / Staff Sgt. James L. Harper Jr.[/podpis]
Wróćmy jeszcze na niebo nad Syrią. W kwietniu 1982 roku, w toku wojny libańskiej, para izraelskich F-16A zestrzeliła dwa syryjskie śmigłowce Mi-8. Było to pierwsze zestrzelenie innego statku powietrznego przez Vipera. Dwa miesiące później, w czasie wielkiej bitwy powietrznej z samolotami syryjskimi, izraelskie F-16 zestrzeliły swoje pierwsze wrogie myśliwce. W całej wojnie zaliczono im czterdzieści siedem strąceń.KGyST /na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa–na tych samych warunkach 3.0 / via Wikimedia Commons[/podpis]
Na tym lista zwycięstw F-16 bynajmniej się nie kończy. Amerykańskie Vipery strąciły: dwa MiG-i-29 (irackiego w styczniu 1993 roku i serbskiego w maju 1999 roku), cztery G-4 Super Galeby (w lutym 1994 roku nad Serbią, w tym trzy padły łupem jednego myśliwca) i MiG-a-25 (w grudniu 1992 roku nad Irakiem). Na zdjęciu: F-16 Fighting Falcon z 80. Eskadry Myśliwskiej odpala pocisk rakietowy AIM-9.U.S. Air Force photo/Tech. Sgt. Jeffrey Allen[/podpis]
Jednego MiG-a-29 zestrzelił F-16 z Holandii (było to pierwsze zwycięstwo powietrzne niderlandzkiego lotnictwa od czasów drugiej wojny światowej). Osiem różnych afgańskich samolotów i dwa radzieckie Su-22 zestrzeliły F-16 z Pakistanu. Ponadto w 2002 roku pakistański F-16 strącił przy użyciu pocisku AIM-9L hinduski bezpilotowiec Seeker-II. Na zdjęciu: formacja pakistańskich F-16B na manewrach Red Flag 2010.U.S. Air Force / Airman 1st Class Daniel Phelps [/podpis]
Początkowo F-16 mógł używać jedynie pocisków kierowanych na podczerwień. Właśnie ten samolot był jednak pierwszym, na którym uzyskano zestrzelenie przy pomocy najnowocześniejszego amerykańskiego pocisku powietrze-powietrze AIM-120 AMRAAM. Jego ofiarą padł wspomniany wyżej iracki MiG-25, który 27 grudnia 1992 roku naruszył strefę zakazu lotów.U.S. Air Force / Staff Sgt. Marleah Miller[/podpis]
F-16 odniosły wiele zwycięstw powietrznych, ale też jeden z nich sam został zestrzelony przez inny myśliwiec. 8 października 1996 roku tureckiego F-16D, który wtargnął w grecką przestrzeń powietrzną w okolicy wyspy Chios, strącił grecki Mirage 2000 przy użyciu pocisku R.550 Magic II. Turecki samolot wpadł do Morza Egejskiego; jeden pilot zginął, drugiego uratowały greckie służby ratunkowe.U.S. Air Force / TSGT Wolfram M. Stumpf [/podpis]
Jednostką napędową Viperów w wersjach Block 50 i 52 jest silnik Pratt & Whitney F100-PW-229 lub General Electric F110-GE-129. Na zdjęciu: mechanik sprawdza silnik F-16 w bazie w Kandaharze.U.S. Air Force / Senior Airman Scott Saldukas[/podpis]
Do tej pory tylko jeden pilot osiągnął ponad 6000 godzin nalotu na F-16. 2 maja 2008 roku dokonał tego Lt. Col. Michael Brill, dla którego było to już czwarty z rzędu rekord tego typu. Wcześniej stał się pierwszym na świecie lotnikiem, który spędził w kokpicie Vipera 3000 godzin (1993 rok), 4000 godzin (1998 rok) i 5000 godzin (2002 rok).U.S. Air Force / Capt. Shannon Collins [/podpis]
Wszystkie Vipery służące w amerykańskich siłach zbrojnych wylatały w sumie ponad dziesięć milionów godzin. Wszystkie na świecie – około siedemnastu milionów. Na zdjęciu: F-16 Fighting Falcon pobiera paliwo z latającej cysterny KC-135 Stratotanker.U.S. Air Force / Master Sgt. Rob Wieland [/podpis]
F-16 nigdy nie zostały takimi gwiazdami filmu jak Tomcaty, które pojawiły się w Top Gun i Jeszcze raz Pearl Harbor, ale zaliczyły jeden występ w swoistej roli głównej – w filmie Żelazny Orzeł. Rolę amerykańskich Viperów odegrały tam maszyny izraelskie. Na zdjęciu: F-16 nad Irakiem w czerwcu 2008 roku.U.S. Air Force / Master Sgt. Andy Dunaway[/podpis]
Para F-16 z 35. Eskadry Myśliwskiej z bazy Kunsan nad wybrzeżem Połwyspu Koreańskiego.U.S. Air Force / Tech. Sgt Quinton T. Burris [/podpis]
Na koniec kariery starsze F-16A są przebudowywane do bezpilotowej wersji QF-16, której jedynym sensem istnienia jest bycie zestrzelonym na ćwiczeniach z ostrą amunicją przez nowocześniejsze amerykańskie myśliwce.U.S. Air Force / Master Sgt. J. Scott Wilcox [/podpis]
Zobacz też: [u]„Samolot to nie jest «tylko samolot»” – rozmowa z Danem Hamptonem[/u].U.S. Air Force / Staff Sgt. Rasheen A. Douglas [/podpis]
Powiązane wpisy
