Winston Churchill jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci historycznych. Jest też jedną z najlepiej opisanych. Poza książkami jego własnego autorstwa pojawiły się zapewne setki innych opisujących tę postać z różnych perspektyw i w różnych kontekstach. Czy można dołożyć jeszcze coś nowego? Wyzwanie to podejmuje Tadeusz A. Kisielewski, autor licznych publikacji podejmujących tematykę Katynia i śmierci generała Sikorskiego. W swojej najnowszej książce Autor stawia tezę, że brytyjski premier był najlepszym sojusznikiem naszego kraju w czasie drugiej wojny światowej i niesłuszne jest oskarżanie go o zdradę Polski w czasie konferencji wielkich mocarstw.
W dziesięciu rozdziałach Kisielewski nie tylko porusza tematykę ściśle powiązaną z tytułem książki, ale także przedstawia całą sylwetkę Winstona Churchilla od dzieciństwa w apogeum potęgi Imperium Brytyjskiego przez służbę wojskową, dziennikarstwo oraz wczesne lata w parlamencie i na stanowisku Lorda Admiralicji aż do stanowiska premiera w czasie drugiej wojny światowej. W pierwszych rozdziałach o jego stosunku do Polski informacji jest niewiele i moim zdaniem można by je spokojnie pominąć lub skrócić, ale wtedy objętość książki zmniejszyłaby się o jedną czwartą. Możemy ewentualnie uznać, że jest to ukłon w kierunku Czytelników, którzy o wcześniejszej karierze Churchilla wiedzą niewiele lub nic. Jeszcze większe podejrzenia o chęć napompowania książki mam w stosunku do ostatniego rozdziału: „Patton – nie spełniona nadzieja”, w którym Autor krytykuje nastawienie Eisenhowera i Bradleya (jak gdyby do nich, a nie do polityków w Waszyngtonie, należało decydowanie o strategii) w ostatnich tygodniach wojny i rozważa wspólną ofensywę na wschód 3. Armii generała Pattona w połączeniu z korpusem Andersa.
Pozostałe rozdziały są już zdecydowanie merytoryczne i dowiemy się, z nich jak wyglądała polityka brytyjskiego premiera względem Polski. Została ona przedstawiona na tle całościowej polityki zagranicznej Wielkiej Brytanii tamtego okresu wraz ze szczegółowym nakreśleniem uwarunkowań i ograniczeń, którym podlegał brytyjski rząd, w momencie wybuchu drugiej wojny światowej zarządzający największym imperium świata, a w czasie konferencji wielkiej trójki – już znacznie słabszy partner dla przywódców Związku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych. Dlatego przez cały czas z jednej strony Autor opisuje, jakie były cele i zamierzenia tytułowej postaci, a z drugiej strony, co z nich wyszło i jakie czynniki miały wpływ na to, że brytyjskie plany były przeważnie odrzucane przez pozostałych głównych koalicjantów, ze szkodą dla Polski.
Oczywiście nie było tak, że Churchill kochał Polskę i dlatego chciał jej pomoc na różne sposoby. Wszelkie jego działania miały na celu wyłącznie zapewnienie jego państwu jak najlepszej pozycji międzynarodowej po zakończeniu drugiej wojny światowej i tylko temu celowi była podporządkowana polityka względem naszego kraju. Jeśli chciał Polski dużej o pewnych granicach, to dlatego, aby nie dopuścić do ekspansji Związku Radzieckiego i Niemiec, a nie z powodu gorących uczuć do Polaków. Wszak Wielka Brytania od wieków stosuje się do zasady, że nie ma ani stałych wrogów, ani stałych przyjaciół, tylko stałe interesy. Cała praca została podyktowana z jednej strony chęcią faktograficznego przedstawienia polityki Churchilla wobec Polski, a z drugiej – chęcią obalenia mitów o zdradzie Polski przez Wielką Brytanię. Tadeusz Kisielewski argumentuje, że nie można mówić o zdradzie, jeśli samemu nie ma się realnych możliwości wpływania na sytuację (Wielka Brytania wobec USA i ZSRR) oraz nie można czynić takiego zarzutu politykowi, którego jedynym obowiązkiem jest dbanie o interesy własnego kraju. Przy okazji Autor zahaczył o londyńską defiladę zwycięstwa z 1946 roku, wskazując, że Churchill nie był już wtedy premierem i nie miał wpływu na udział bądź zakaz udziału w niej Polaków, o co też czasami jest oskarżany.
Książka wpisuje się w tematykę wielokrotnie poruszaną przez Autora w przeszłości. Chodzi o szeroko rozumiane elementy historii Polski z czasów drugiej wojny światowej, które wymagają usystematyzowania i uporządkowania. Większość z wcześniejszych prac dotyczy Katynia i śmierci generała Sikorskiego. Postać Churchilla łączy się z oboma tymi wydarzeniami. Nie jest to książka odkrywcza ani przełomowa, bo wszystko, o czym Autor pisze, można było już wcześniej znaleźć także w innych publikacjach. Tu zostało to po prostu zebrane w jednym miejscu i okraszone „dodatkami” o młodości Churchilla i kwestii generała Pattona. Jest to pozycja solidna i napisana bardzo fajnym, przystępnym stylem, a także wydana na wysokim, jak zawsze w Rebisie, poziomie, ale jeśli ktoś głębiej interesuje się tym tematem, nie znajdzie w niej nic nowego. Może spodobać się za to Czytelnikom do tej pory w ogóle nieinteresującym się tą tematyką lub nadać na prezent dla początkujących fanów historii Polski. Do której z tych grup się zaliczacie, musicie ocenić sami.
Tadeusz A. Kisielewski – „Churchill. Najlepszy sojusznik Polski?”. Rebis, 2016. Stron: 408. ISBN: 978-83-8062-032-2.
