Digby Smith – „Napoleon przeciwko Rosji 1812”

Nie brakuje informacji o starciach zbrojnych, jednak ten, kto spodziewa się szczegółowych opisów, na pewno się rozczaruje. Owszem, występują opisy walk, głównie jednak za sprawą wzmiankowanych wspomnień, natomiast charakterystyka starcia pojawia się w pracy w niewielkim objętościowo komentarzu, który jest wyeksponowany dzięki umieszczeniu tekstu w ramce. Pojawiają się tam informacje o miejscu bitwy oraz siłach stron wraz z wymienieniem poszczególnych jednostek biorących w niej udział i poniesionych stratach.

Wojny napoleońskie to okres w historii Europy charakteryzujący się znaczącymi fluktuacjami sytuacji politycznej. Dążenie Napoleona Bonapartego do osiągnięcia hegemonii Francji na kontynencie doprowadziły do szeregu konfliktów na przestrzeni kilkunastu lat. Jego sukcesy militarne i rosnąca pozycja w świecie władców europejskich pchnęły go ostatecznie do rozprawy z jednym z nielicznych państw, które nie chciały uznać jego pozycji na arenie międzynarodowej, a mianowicie Rosją – ówcześnie rządzoną przez cara Aleksandra I. Rozpoczęta w czerwcu 1812 roku kampania miała stać się zwieńczeniem pasma militarnych sukcesów Francji i ugruntowaniem jej pozycji jako hegemona na kontynencie, a samemu Napoleonowi otworzyć drogę do umocnienia pozycji domu Bonapartów wśród panujących w Europie. I historii tej właśnie kampanii poświęcona jest książka Digby’ego Smitha.

Na publikację składają się dwadzieścia dwa rozdziały, epilog, bibliografia i indeks. Jest to opracowanie popularnonaukowe, a więc pozbawione aparatu naukowego, choć w celach informacyjnych pojawiają się przypisy proste. Dzięki takiej strukturze bardzo szybko przechodzimy między treściami poszczególnych rozdziałów. Praca ma układ chronologiczno-problemowy, ukierunkowany na prezentację, w wymiarze operacyjnym, działań na trzech kierunkach: północnym, centralnym i południowym. Jednak nie jest głównym celem prezentacja działań wojennych.

Autor skupia się bowiem na wyeksponowaniu tych wszystkich kwestii, które stanowią nieodłączny element prowadzenia działań wojennych, mianowicie logistyki, morale wojska, poziomu dowodzenia oraz – co miało istotny wpływ w przypadku Wielkiej Armii – jej międzynarodowego składu i wynikających z tego tytułu perturbacji.

W warstwie narracyjnej posiłkuje się często fragmentami wspomnień oficerów i podoficerów, którzy mieli okazję przeżyć „piekło roku 1812”. Umiejętne ich wkomponowanie w treść przyniosło, w moim odczuciu, bardzo pozytywny skutek. Tym bardziej, że zamieszczone cytaty pochodzą z źródeł autorstwa osób różnej narodowości.

Książka zawiera szereg interesujących elementów wzbogacających treść. Zaliczyć do nich trzeba notki biograficzne wybranych przez Autora bohaterów tamtych wydarzeń. Co ciekawe, można byłoby się spodziewać, że Autor skupi się w tej kwestii na osobach dowódców francuskich, tymczasem spośród nich zostali omówieni tacy jak Michel Ney, Laurent Gouvion Saint-Cyr czy Nicolas Charles Oudinot. Natomiast spotkamy się z licznymi, krótkimi co prawda, biogramami oficerów austriackich, pruskich czy rosyjskich, nie wyłączając króla Prus i cesarza Austrii. Na duży plus trzeba zaliczyć nieskąpą liczbę map bardzo plastycznie przybliżających Czytelnikowi teatr poszczególnych działań wojennych. W moim odczuciu na największe słowa uznania zasługują, licznie okraszające publikację, ilustracje prezentujące oficerów i żołnierzy różnych formacji obu walczących stron, a pochodzące ze zbiorów Autora.

Książka Digby’ego Smitha zasługuje na uwagę, ponieważ uwypukla te czynniki, które w przeciwieństwie do bezpośredniego kierowania działaniami wojennymi nie skupiają na sobie uwagi wodzów, ale bez których właściwego funkcjonowania nie można skutecznie i z pomyślnością prowadzić walk. Autor postrzegany jest jako osoba, która w innych pracach wydaje się być głęboko zauroczona postacią cesarza Francuzów. Tymczasem w tej książce punktuje bezwzględnie wszystkie potknięcia Napoleona. Jak na publikację o nienaukowym charakterze cechuje się ona niezwykłą dokładnością opisu prezentowanych wydarzeń. Zwraca też uwagę na charakter kontaktów interpersonalnych.

Poza walorami merytorycznymi za zakupem tej książki przemawia szata graficzna – spora lizba ilustracji kolorowych na papierze kredowym, twarda okładka, a także fakt, że jest szyta. Za 50 złotych otrzymujemy bardzo ciekawy, niesztampowy obraz wyprawy Napoleona na Rosję, wyprawy, która znacząco wpłynęła na losy Europy.