30 maja nastąpił pierwszy kontakt bojowy z oddziałami aliantów. Ci początkowo nie mogli uwierzyć, że Włosi walczą tak twardo1. Trzeba przyznać, że włoscy spadochroniarze obronili swoją dobrą reputację z walk w Afryce Północnej, a nawet ją podbudowali. Jednak osłabiony pułk nie wytrzymał długo i kolejne ataki Amerykanów przerwały włoskie pozycje. W czasie walk 50 żołnierzy z batalionu Rizzatiego – wraz z majorem i jego adiutantem, kapitanem Salą – zostało okrążonych przez oddziały brytyjskie między wybrzeżem Porziana a drogą do Ostii. Rizzati próbował sformować linię obronną, by pomóc oddziałom niemieckim w obronie linii Tybru. Kiedy nadciągnęła silna grupa brytyjskich czołgów, oddział stanął na wysokości zadania i za pierwszym razem odparł atak, ale Rizzati już wtedy zginął. Kapitan Sala wykazał się prawdziwym bohaterstwem, zdobywając brytyjski czołg, i za jego pomocą przewiózł ciało dowódcy oraz to, co zostało z odciętego oddziału, do ujścia Tybru, gdzie czekali Niemcy. Motorówkami przetransportowali wycieńczonych żołnierzy na drugi brzeg i zawieźli do Mediolanu2. Na szczęście udało się w ładzie wycofać inne oddziały Folgore w rejon Viterbo, gdzie dotarł na początku czerwca. Stamtąd siedmiuset żołnierzy, jacy zostali w pułku, przerzucono do Rovezzano, do Casalecchio di Reno, a następnie do ośrodka szkoleniowego w Tradate i do Spoleto, gdzie miał przejść reorganizację i otrzymać wzmocnienia. Batalion Azzurro dotarł do Tradate 18 czerwca. Ponowne szkolenie i reorganizacja pułku trwała od lipca do sierpnia 1944 roku.
Batalion Folgore – 31 maja 1944 roku
Dowódcy: mjr Mario Rizzati → kapitan Edoardo Sala → kapitan Faedda
Pluton dowodzenia
Pluton służb
Pluton saperów
Pluton sanitarny
1. kompania
2. kompania
3. kompania
4. kompania – przeciwlotnicza
Batalion Nembo – 31 maja 1944 roku
Dowódcy: kapitan Guglielmo Recchia → kapitan Corradino Alvino → kapitan Luciano Bernardi.
Pluton dowodzenia
Pluton służb
Pluton saperów
Pluton sanitarny
1. kompania
2. kompania
3. kompania
4. kompania
Batalion Azzurro – 31 maja 1944 roku
Pluton dowodzenia
Pluton służb
Pluton saperów
Pluton sanitarny
1. kompania
2. kompania
3. kompania
4. kompania (szturmowa) z ciężkim uzbrojeniem
Pod koniec lipca 1944 roku stan pułku Folgore przedstawiał się następująco:
Reggimento Paracadutisti «Folgore» – 542 żołnierzy
Battaglione Autonomo Paracadutisti «Nembo» – 143 żołnierzy
Battaglione Allievi Paracadutisti – w ośrdku szkoleniowym Tradate – 354 zołnierzy
Łącznie: 1039
Pułk Folgore w sierpniu 1944 roku:
Kompania dowodzenia
Kompania zaopatrzeniowa
1. Kompania zapasowa
2. Kompania zapasowa
1. Batalion Folgore
– Kompania dowodzenia
– 1., 2., 3. i 4. kompania
2. Batalion Nembo
– Kompania dowodzenia
– 5., 6., 7. i 8. kompania
3. Batalion Azzurro
Kompania dowodzenia
10., 11., i 12. kompania
Kiedy skończyły szkolenie i odbudowę, oddziały przydzielono Armii „Liguria”. Nastąpiło to w samą porę. W niemieckim korpusie spadochronowym we Włoszech służyło 150 włoskich spadochroniarzy (oficerów, podoficerów, szeregowców). Kiedy alianci wylądowali na południu Francji, w Prowansji, został natychmiast wysłany jako rezerwa nowego frontu w Alpach; najpierw w okolicach Venarii, następnie w Ciré w pobliżu dolin alpejskich3. Wszystkie trzy bataliony – Nembo, Folgore i Azzuro – osiągnęły pełne stany i zdolność bojową. Po szkoleniu zostały skierowane w okolice Turynu, gdzie z legionem GNR Ettore Muti walczyły przeciwko partyzantom. We wrześniu pułk uczestniczył również w oczyszczaniu z partyzantów rejonu Vai d’Ossola (teren republiki partyzanckiej), skąd bataliony Folgore i Nembo przeniesiono w rejon miast Asti i Canavese. Republika Ossola istniała zaledwie nieco ponad miesiąc (10 września–14 października 1944 roku), a główną siłą zbrojną była 2. Dywizja Partyzancka imienia Garibaldiego4. Pod koniec października 1944 roku wszystkie trzy bataliony, które do tej pory walczyły osobno, znów zebrano w Turynie, gdzie pułk wrócił do walki z partyzantami, wspierając niemiecki LXXV Korpus5.
Współcześni żołnierze 183. Pułku Spadochroniarzy.
Jollyroger, na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 2.5, via Wikimedia Commons
W grudniu 1944 roku pułk zaangażowano w obronę przełęczy del Monginevro i dello Chaberton wraz z niemiecką 5. Dywizją Górską. 1 grudnia dwie kompanie batalionu Folgore walczyły z partyzantami w okolicy Monginevro wraz z garnizonem GNR z pobliskiego Chaberton. Batalion Azzurro wysłano w rejon doliny Lanzo, na północ od Turynu, gdzie uczestniczył w niewielkich operacjach w dolinach Viu, Lanzo i Canavese do końca marca 1945 roku. 31 grudnia 1944 roku pułk liczył 2696 oficerów i żołnierzy oraz 16 kobiet służby pomocniczej. W liczbie tej było 177 oficerów, 488 podoficerów i 2031 żołnierzy. Pułk walczył głównie przeciw partyzantom, a od początku 1945 roku wszystkie dziesięć batalionów działało na pierwszej linii frontu w składzie niemieckiego LXXV Korpusu (do marca 1945 roku). W tym okresie między walką o dolinę Ossola i na Linii Gotów pułk poniósł następujące straty: na Linii Gotów dwóch zabitych; walki o dolinę Ossola: jedenastu zabitych i dziesięciu rannych; na froncie alpejskim: szesnastu zabitych i dziesięciu rannych; Włochy centralne (przeciw partyzantom): 149 zabitych, dwóch rannych i trzynastu zaginionych6.
Pochód weteranów Folgore z udziałem rodzin i grup rekonstrukcyjnych.
Od marca do kwietnia 1945 roku pułk walczył u podnóża Alp w rejonie Mont Cenis i Piccolo San Bernardo z krótką przerwą na odpoczynek za liniami frontu7. Batalion Folgore stacjonował w samym Mont Cenis i oprócz dwóch kompanii dotarła wkrótce odtworzona i nowo zorganizowana 3. kompania (młodzi ochotnicy z roczników 1926–1928). 28 marca pułk przeniesiono z Aosty do Ciré, a następnie do Courmayeur. 2. i 3. batalion były zaangażowane w walki w obronie doliny Aosty, którą atakowały siły francuskie. Batalion Nembo 7 kwietnia przybył dwoma pociągami z Aosty do Invrei, skąd skierowano go do koszar w Saint Pierre. 11 kwietnia batalion wyruszył wzdłuż drogi San Desiderio–Porta Littoria–Panorama, aby po dwudziestogodzinnym forsownym marszu dołączyć do oddziałów 4. Pułku Alpini z Dywizji Littorio. Tam batalion wsparty dwiema kompaniami utrzymywał pozycję w La Thuile8. W tym samym rejonie przebywał również batalion Azzurro, który pozostawał w rezerwie.
Spadochroniarz na froncie alpejskim w pełnym umundurowaniu zimowym. Zwraca uwagę zdobyczny brytyjski pistolet maszynowy Sten.
Szczególnie ciężkie walki toczył z Francuzami batalion Folgore od 5 do 8 kwietnia na linii frontu, jaka ustabilizowała się przed Mont Cenis. Batalion wziął również udział w lokalnej ofensywie pod kryptonimem „Izard”, ale po początkowych sukcesach jednostki pułku Folgore ze wspierającymi je jednostkami niemieckimi zostały odparte i poniosły spore straty. 16 kwietnia 10. Kompania z batalionu Nembo odniosła spory sukces, rozbijając silny oddział partyzancki próbujący zaatakować siły batalionu ze wzgórza Forcella di Lavedolec i biorąc wielu jeńców. Batalion Nembo pozostał na pozycjach do 25 kwietnia, kiedy to dołączył do reszty pułku w Aoście. W samym mieście Aosta siły pułku przebywały do 30 kwietnia. 26 kwietnia spadochroniarze z Nembo odparli silny atak partyzantów, który spowodował znaczne straty. Kapitan Bernardi przeprowadził jednak szybko kontratak i zdołał odrzucić atakujących. Walki trwały, a batalion Nembo nieco oddalił się od głównych sił, zapędzając się w pułapkę w wąwozie Montjovet.
Podoficer z batalionu Nembo na patrolu zimą 1944 roku.
Siły partyzanckie wsparte dodatkowymi oddziałami okrążyły batalion. Włoscy spadochroniarze zdołali umocnić się w okolicach i w samym miasteczku Castel San Germano, gdzie pozostali w okrążeniu do 28 kwietnia, następnego dnia spadochroniarze wykorzystali swoje wyszkolenie i lepsze uzbrojenie, i nazajutrz zdołali się przebić do Pont St. Martin. Stamtąd batalion udał się do Borgofranco d’Ivrea. Pierwszego maja kapitan Bernardi spotkał się z dowódcą pułku Folgore, kapitanem Leonardem Faeddą, by uzgodnić dalszą strategię9. 1 maja pułk zaczął się wycofywać w kierunku na Saint Vincent, gdzie przybył 3 maja. Trzy dni później nieliczni spadochroniarze, którzy dożyli do tego momentu, poddali się Amerykanom z 34. Dywizji Piechoty Red Bull, po negocjacjach, w czasie których uzgodniono traktowanie ich według konwencji genewskiej i niewydawanie nikogo partyzantom. Do niewoli dostał się również pierwszy dowódca pułku, pułkownik Edvino Dalmas, i aktualny, major Edoardo Sala, wraz z dowódcą batalionu Folgore, kapitanem Faeddą10.
Batalion Folgore – 1 marca 1945 roku
Dowódca: kpt. Leonardo Faedda
Adiutant: ppor. Cristino Stein
Dział personalny/administracji: ppor. Rolando Monti
Dział zaopatrzenia/aprowizacji: ppor. Nereo Masini, potem por. Francesco Campomori
Kompania dowodzenia (por. Francesco Campomori, potem por. Aldo Lega), służb, zaopatrzenia
Sekcja sanitarna (por. med. Vittorio Grabina)
1. kompania (por. Lucio Grimami)
2. kompania (por. Franco Bracardi)
3. kompania (por. Guido Michelizza, potem por. Francesco Cofani)
Batalion Nembo – 1 marca 1945 roku
Dowódca: kpt. Luciano Bernardi
Adiutant: por. Pietro Monti, potem ppor. Augusto Lucchetti
Dział personalny/administracji: por. Ubaldo Sutera Sardo
Dział zaopatrzenia/aprowizacji: ppor. Domenico Betti
Kompania dowodzenia (ppor. Augusto Lucchetti), służb, zaopatrzenia
Sekcja sanitarna (ppor. med. Angelo Fusar Poli)
5. kompania (por. Pitro Cimenti, potem por. Bruno Bean)
6. kompania (por. Alvaro Cherici)
7. kompania (por. Edzio Chesi, potem por. Pietro Cimenti)
8. Kompania (szturmowa) – z ciężkim uzbrojeniem (por. Mario Angelici)
Batalion Azzuro – 1 marca 1945 roku
Dowódca: kpt. Alfredo Bussoli
Adiutant: ppor. Giancarlo Parmeggiani
Dział personalny/administracji: ppor. Ivo Coletta, potem ppor. Mario Santamaria
Dział zaopatrzenia/aprowizacji: ppor. Walter Moroni
Kompania dowodzenia (por. Enzo Muratori), służb, zaopatrzenia
Sekcja sanitarna (ppor. med. Luigi Crespi)
10. kompania (kpt. Guido Capozza)
11. kompania (por. Max Carrere)
12. kompania (por. Franco Tomasina)
Struktura organizacyjna dowództwa pułku Folgore 1 marca 1945 roku
Dowództwo – Ciré, nieopodal Aosty
Dowódca: mjr Edoardo Sala
Pierwszy adiutant dowódcy: kpt. Marcello Graziani, później kpt. Gino Bonola
Drugi adiutant dowódcy: ppor. Bruno Catenazzo
Szef sekcji operacyjnej: kpt. Luigi De Santos
Szef biura informacji: por. Giuseppe Truccato i ppor. Carmine Mottola
Szef biura organizacji obrony: ppor. Aldo Giovannimi
Szef biura administracyjnego: por. Franco Ferrante
Szef personalny: por. Vinicio Conti
Biuro propagandy: por. Vincenzo Del Zappo, później por. Gaetano Summa
Szef sekcji sanitarnej i medycznej: kpt. chirurg dr Giuseppe Macaluso
Kapelan: por. o. Lorenzo Bellingeri
Szef sekcji transportowej: por. Davide Marali, później ppor. Dino Allinevy, a następnie por. Romualdo Del Papa
Szef kompanii zaopatrzeniowej: por. Marcello Grazzini
Kompania dowodzenia pułku: kpt. Carlo Carrara, później kpt. Gino Bonola
Oddział telekomunikacji: por. Edoardo Galeazzi
Oddział służb pułku: por. Domenico Fania, następnie por. Eros Moreski
Niemiecki oficer łącznikowi: kpt. Helmut von Neckay
Dodać należy, że ostatnią włoską jednostką spadochroniarzy miała być Dywizja Azzurra Aquila (Niebieski Orzeł). Jej formowanie rozpoczęto w sierpniu 1944 roku pod nazwą Divisione Antiparacadutisti Aquila. Początkowo składała się z dziesięciu kompanii piechoty, jednak pod naporem sił alianckich i w miarę zwiększania się ilości bezpańskiego personelu z likwidowanych lotnisk, baz i szkół liczba kompanii wzrosła do 81. Na początku stycznia 1945 roku personel dywizji – rozrzuconej po północnych Włoszech – liczył dziesięć tysięcy żołnierzy. Dowództwo mieściło się w Desenzano, a komendę objął generał lotnictwa Cerutti Marziale11. Dywizję formowano jako zwartą jednostkę od początku 1945 roku, ale z góry wiedziano, że będzie spełniać funkcję piechoty, a nie jednostki powietrznodesantowej. Struktura miała przypominać bardziej niemiecką dywizję polową Luftwaffe niż spadochroniarzy. Zresztą formowano ją z batalionów szkolnych lotnictwa republikańskiego, batalionów antydywersyjnych lotnictwa, obsługi naziemnej lotnisk i artylerii przeciwlotniczej12.
Przerwa na posiłek.
Bundesarchiv, Bild 101I-578-1931-36 / Haas / CC-BY-SA
Struktura organizacyjna
Dowództwo:
Służby
Urzędy i sekcje
Poczta polowa
Oddziały wydzielone: 9 batalionów A.P. (Antiparacadutisti)
Przypisy
1. C. Cucut, Forze Armate della R.S.I. sul confine occidentale…, s. 172–173.
2. R. Lamb, op. cit., s. 94.
3. C. Cucut, Forze Armate della R.S.I. sul confine occidentale…, s. 171.
4. Zob. szerzej : T. Behan, The Italian Resistance. Fascists, Guerrillas and the Allies, New York 2009, ss. 180–189.
5. P. P. Battistelli, A. Molinari, op. cit., s. 74–75.
6. C. Cucut, Forze Armate della R.S.I. sul confine occidentale…, s. 173.
7. A. Baldoni, op. cit., s. 150.
8. C. Cucut, Forze Armate della R.S.I. sul confine occidentale…, s. 185.
9. Ibidem, s. 186.
10. Ibidem , s. 171.
11. C. Cucut, Le forze armata della RSI…, s.168.
12. Co ciekawe po wojnie na nowo sformowaną Brygadę Folgore, która jeszcze niedawno brała udział w kilkunastu misjach w składzie sił NATO w Afganistanie, Kurdystanie i Kosowie.
