Nazywany przez połowę Anglików „brytyjskim cudem techniki”, druga połowa nazywa go „zakałą brytyjskiej armii”… Z czego wynikają takie oceny? Oto fakty, poparte opinią mojego znajomego, byłego zawodowego żołnierza British Armed Forces, Alana Ramseya, który – co ważne dla tematu – posługiwał się tą bronią w trakcie służby.
SA80 (Enfield L85A1) to brytyjski karabinek automatyczny strzelający amunicją kalibru 5,56 milimetra (NATO). Po standaryzacji tego rodzaju amunicji pośredniej w zakładach Enfield skonstruowano karabin XL70E3 będący wersją wcześniejszego karabinka XL64E5 kalibru 5,56 milimetra. Później pojawiły się kolejne prototypy – XL76E2 i wreszcie XL85E1, który w 1985 roku został przyjęty do uzbrojenia jako L85A1. Zbudowany został w układzie bull-up. Magazynek zasilający karabinek umiejscowiony jest za chwytem pistoletowym i spustem (widoczne na zdjęciu tytułowym).
Karabin nie ma kolby stałej ani składanej. Strzelec opiera o ramię zakończenie komory zamkowej. Do budowy broni użyto wytrzymałych kompozytów, co miało wpłynąć na zmniejszenie ciężaru broni. Dźwignia przełącznika rodzaju ognia znajduje się po lewej stronie tylnej części broni.
Po dostarczeniu pierwszych karabinów L85A1 do jednostek w 1985 roku pojawiły się pierwsze doniesienia o wadach broni. Poza dużą masą broni (a jednak…) skarżono się na wypadające magazynki, odpadające łoże, rozregulowujący się celownik. Wykryte wady sprawiły że komandosi SAS nie przyjęli nowej broni do uzbrojenia i zachowali jako standardowy karabin M16.
SA 80 został wyposażony w celownik optyczny SUSAT (Sight Unit Small Arms Trilux) o powiększeniu 4×. Ciekawostką jest kształt zastosowanej w nim reticle, czyli kształt „siatki” celowniczej. Kształt „obelisku” to mały czerwony trójkąt w centrum celownika, połączony cienką linią wspomagania z dolną częścią okulara. SUSAT jest – oprócz brytyjskich wojsk lądowych – używany przez takie kraje jak Szwecja, Hiszpania i Oman.
L85 rozłożony
Na pytanie o jakieś mankamenty SA80 Alana odpowiedział, że broń w warunkach koszarowych i na strzelnicy spisywała się bez zastrzeżeń. Pamiętał jednak, iż zdarzyły się narzekania co do niemożności używania broni przez żołnierzy leworęcznych. To fakt, broń jest zaprojektowana tylko dla praworęcznych. Spowodowane jest to zastosowaniem układu bull-up. Okno wyrzucania łusek znajduje się w tylnej części karabinka (bliżej twarzy strzelca).
Po zaangażowaniu sił brytyjskich w pierwszą wojnę w Zatoce Perskiej (1990–1991) SA 80 miał przejść chrzest bojowy. Wyniki były przerażające! Zawodowi brytyjscy żołnierze elitarnych jednostek, których nie można było posądzić o brak znajomości czy dbałości o broń, meldowali że w warunkach wysokiego zapylenia (typowego dla pustyni) L85A1 notorycznie się zacina! Te same skargi zgłaszali później żołnierze sił pokojowych służący w Bośni. Znowu wspominano o zacięciach broni.
W 1996 roku bronie systemu SA80 zostały skreślone z listy broni strzeleckich spełniających standardy NATO. Dopiero w 1998 roku postanowiono poddać karabin L85A1 modernizacji. Ponieważ produkcja tego karabinu była już zakończona, do nowego standardu miały być przebudowywane już wyprodukowane karabiny. Zadanie zmodernizowania L85A1 powierzono niemieckiej firmie Heckler & Koch (należy do brytyjskiego koncernu British Aerospace). Efektem prac H&K był wprowadzony do uzbrojenia w 2000 roku L85A2.
L85A2 z celownikiem laserowym Laser Light Module Mk 3
(fot. Andrew Linnett/MOD)
Co ciekawe, w marcu 2005 roku przeprowadzono testy porównawcze SA80A2 z innymi karabinkami automatycznymi. Były to amerykańskie M16 i M4, rosyjski AK-101, francuski FAMAS G2 i niemiecki G36E. Przyjęto następujące kryteria:
- testy na celność (nawet bez zamontowanego SUSAT)
- szybkość wymiany magazynka (w pozycji stojącej i w marszobiegu)
- użytkowoanie w walce w mieście i w pomieszczeniach (w tym użycie bagnetu)
- niezawodność w różnych warunkach pogodowych, w różnym terenie (w tym na zapiaszczenie)
Tę ostatnią konkurencję wygrał… AK-101! Natomiast całościowe wyniki wyglądały tak:
- SA80L2 (!)
- G36E
- M16 & M4
- AK-101,
- FAMAS G2
Podsumowując, przyszłość SA80 wygląda tak: wady karabinu L85A1(A2) sprawiają że coraz częściej pojawiają się propozycje zastąpienia go inną konstrukcją. Według pierwotnych planów karabiny L85A2 miały być eksploatowane do 2020 roku, kiedy miały je zastąpić karabiny zbudowane w ramach nowego programu zbrojeniowego FIST, jednak obecnie coraz częściej mówi się o wycofaniu ich z jednostek pierwszego rzutu przed 2010 rokiem.
Brytyjski karabinek automatyczny SA80 w akcji
Materiał nagrano na poligonie strzeleckim w Kosowie.
Thanks to Alan Ramsey for help with finding sources which have been used in this article. Cheers, lad!
Bibliografia
1. Encyklopedia Najnowszej Broni Palnej, opracowanie zbiorowe pod red. R.Woźniaka, t.3, s. 98,
2. Harris J.H. maj.(retd), Soldier’s Pocket Book, M.P.Books, 2000, s.226–228,
3. Kochański S., Broń strzelecka lat osiemdziesiątych, Bellona, 1991, s. 88–89,
4. Off Target – History of SA80, The Guardian, 10th October 2002, s. 6–7.
